Page 109 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

4.
D
DESTAN / EFSANEESTAN / EFSANE
ÜNİTE

DESTAN
Farsçadan dilimize geçen destan sözcüğü bir edebiyat terimi olarak; milletlerin hayatında büyük
yankılar uyandırmış tarihî, toplumsal (savaş, göç, işgal) veya doğal (yangın, salgın hastalık, sel,
deprem) olayların anlatıldığı, olağanüstülüklerle süslenmiş uzun manzum eserlerdir.

œ Özellikler:

* Destanlar halkın ortak malı olan anonim ürünlerdir. Destanlar sözlü gelenekte dilden dile yayılır.
EDİTÖR YAYINEVİ
Destanlarda evrensellik değil, ulusallık ön plandadır. Her destan ait olduğu milletin kültüründen
izler taşır. Ortaya çıkışı itibarıyla manzum ürünlerdir. Ancak zamanla manzum olma özelliğini
kaybederek nesir hâline gelmiştir.
* Destanlar milletlerin hayatını derinden etkileyen önemli olayları konu edinir. Olağan olay ve kah-
ramanların dışında olağanüstü özellik gösteren olay ve kahramanlar da vardır.

* Destanlarda anlatılan olayların geçtiği zaman ve mekân bilinmemektedir. Kahramanlar seçkin
(kral, han, hakan...) kişilerdir ve toplumda lider-kurtarıcı rolündedir. Destanlar ulusal dil (öz
Türkçe) ve ulusal ölçü (hece ölçüsü) ile söylenir.

* Destanlar oldukça uzun edebî ürünlerdir. Destanlarda tabiata ait unsurlara ve canlı tasvirlere
yer verilir. Genellikle kahramanlığa dayalı olduğundan epik şiir olarak da değerlendirilir.

* Destanlar çeşitli bilimlere (tarih, folklor, etnografya) kaynaklık eder. Destanların coşkulu bir
anlatım tarzı vardır. Öyle ki eski Türk kültüründe destan okumak başlı başına bir sanat dalı
sayılırmış.

DESTANLARIN OLUŞUM AŞAMALARI

Destanların Oluşum Aşamaları

Doğuş Yayılma Derleme (Yazılış)
Destanların doğuş aşa- Doğuş aşamasında Bu aşamada sözlü gele-
masında milletin haya- ortaya çıkan olay, nekte yaşayan destanı,
tında derin izler bırakan yayılma aşamasında halk güçlü bir şair bir bütün
bir olay (savaş, göç, arasında sözlü bir şekilde hâlinde derleyip manzum
işgal, deprem, kıtlık...) dilden dile yayılır. Olayın olarak yazıya geçirir.
yaşanır ve bu olay çerçe- etkileri daha belirginleşir Çoğu zaman bu destan-
vesinde yüceltilmiş, ola- ve olay sözlü gelenekte ların kim tarafından
ğanüstü özelliklere sahip nesilden nesile, bölgeden derlendiği ve yazıya geçi-
kahramanlar görülür. bölgeye aktarılır. rildiği belli değildir.