Page 139 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ ROMAN § 1 13939

N
NOTOT
Bazı isim cümlelerinde yüklemdeki ek fiil düşmüş bir şekilde kullanılabilir. Bu durum cümlenin “isim
cümlesi” olma özelliğini değiştirmez.
» “Bu aralar kitapların fiyatı çok uygun.” cümlesinde yüklem olarak kullanılan “uygun” sözcüğü
tür bakımından isimdir. Bu cümlede ek fiil (uygundur) düşmüştür ancak cümle yine de isim
cümlesidir.
Yüklemin türü belirlenirken sözcüğün yapım eki almış son hâline bakılır. Kökü fiil olan bir sözcük
yapım eki alarak isim, kökü isim olan bir sözcük de yapım eki alarak fiil görevinde kullanılabilir.
EDİTÖR YAYINEVİ
Burada önemli olan sözcüğün yapım eki aldıktan sonraki hâlidir.
» “Sabah erkenden bahçedeki ağaçları suladı.” cümlesi fiil cümlesidir. Bu cümlede yüklem olan
sözcük “su” isminden türeyen bir fiildir (sulamak).
» “İnsanlarda aradığı en önemli özellik saygıydı.” cümlesi isim cümlesidir. Bu cümlede yüklem olan
sözcük “saymak” fiilinden türeyen bir isimdir (saygı).
İsim cümlelerini bulurken sesteş sözcüklere dikkat etmemiz gerekir. Çünkü sesteş sözcükler
cümlenin anlamına göre isim ya da fiil olarak kullanılabilmektedir.
» “Birkaç bankaya yüklü miktarda borcu var.” cümlesinde yüklem olan “var” sözcüğü isimdir. Bu
sözcük “yok” isminin karşıtıdır.
» “Sen de bir an önce köye var.” cümlesinde yüklem olan “var” sözcüğü “gitmek” anlamında kul-
lanıldığı için fiildir.

ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER
* Anlamlarına göre cümleler yüklemde bildirilen işin gerçekleşip gerçekleşmeme özelliğine ya da
söz konusu unsurun var olup olmama durumuna göre olumlu ve olumsuz cümle olmak üzere ikiye
ayrılır.

* Bunun dışında soru cümleleri ve ünlem cümleleri de bu kapsamda değerlendirilir.
OLUMLU CÜMLE

* Fiil cümlelerinde eylemin gerçekleştiğini, işin yapıldığını; isim cümlelerinde ise söz konusu kavramın
var olduğunu ifade eden cümlelerdir.
» “Hafta sonu kısa bir gezintiye çıkacağız.” cümlesinde “gezintiye çıkma” eylemi gerçekleşeceği
için bu cümle olumludur.
» “Yarın daha erken gelmelisin.” cümlesi “gelmek” fiilinin gerçekleşeceğine yönelik olduğundan
cümle anlamca olumludur.
» “Bu mevsimde Antalya çok sıcaktır.” cümlesinde bahsedilen durum var olduğu için yani Antalya
sıcak olduğu için bu cümle olumludur.