Page 67 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

3.
ŞİİR
ŞİİR
ÜNİTE

ŞİİR

* Şiir; dilin anlam, ses ve ritim ögelerini kullanarak düşünsel ya da duygusal bir durumu sıradanlık-
tan uzak, etkileyici ve insanların hoşuna gidecek bir biçimde anlatma sanatıdır. Bu tanımdan da
anlaşılacağı üzere şiir her şeyden önce dili etkili kullanmayı gerektirir. Çünkü yaşanılan duygula-
rın şiir şeklinde ifade edilmesi için etkili bir şekilde söz söylemeyi bilmek gerekir.

* Diğer kültürlerde olduğu gibi bizim kültürümüzde de şiir türünün çok köklü bir geçmişi vardır. Bu
EDİTÖR YAYINEVİ
bakımdan Türk şiirinin tarihî gelişimini incelemek isteyen araştırmacılar sözlü edebiyat dönemine
kadar uzanmış, bu dönemde şiir niteliğinde olan edebî ürünlerin neler olduğunu araştırmış ve
Türk şiirini tarihsel olarak üç ana başlıkta sınıflandırmışlardır.

* Türk şiirinin tarihsel gelişimini kronolojik olarak yansıtan başlıklar şunlardır:

Türk Şiirinin Tarihsel Gelişimi

İslamiyet'in Kabulünden İslamiyet Etkisinde Batı Etkisinde Gelişen
Önceki Türk Şiiri Gelişen Türk Şiiri Türk Şiiri

Geçiş Dönemi Türk Şiiri
Halk Şiiri
Divan Şiiri

İSLAMİYET’İN KABULÜNDEN ÖNCEKİ TÜRK ŞİİRİ

* Şiirin Türk edebiyatındaki geçmişi, İslamiyet’in kabulünden önceki döneme kadar uzanmaktadır.
Göktürk Abideleri’ni incelediğimizde sözlü edebiyat döneminde şiir yerine “ır - yır” sözcüklerinin
kullanıldığını, bu dönemde hem dinî törenlerde hem de din dışı konularda çeşitli şiirler söylendiğini
görmekteyiz.

* Türklerin yaşam biçimleri ve şiirlerin sözlü bir şekilde söylenme geleneği, bu dönemden günümüze
sınırlı sayıda şiir örneğinin kalmasına neden olmuştur. Bu örneklerden bazıları çeşitli değişiklik-
lere uğrayarak sözlü bir şekilde günümüze kadar ulaşmış bir kısmı da daha sonraki dönemlerde
yazıya geçirilmiştir.
* İslamiyet’in kabulünden önceki Türk şiiriyle ilgili bilgi veren en önemli kaynaklardan biri şüphesiz
Kaşgarlı Mahmut’un 11. yüzyılda yazdığı Dîvânu Lugâtî’t-Türk adlı eserdir.

* Bu eser her ne kadar İslamiyet’in kabulünden sonra yazılsa da Kaşgarlı Mahmut hemen hemen
bütün Türk boylarını gezerek sözlü gelenekte yaşayan ve İslamiyet öncesi dönemi yansıtan bir-
çok şiiri derlemiş ve bu şiirlere eserinde yer vermiştir.