Page 71 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ § 71 71
ŞİİR

* Geçiş dönemi eserleri olarak adlandırdığımız eserler şunlardır:

» Kutadgu Bilig » Dîvânu Lugâtî’t-Türk
» Atabetü’l Hakayık » Divan-ı Hikmet

Kutadgu Bilig: Kutadgu Bilig XI. yüzyıl Karahanlı Uygur Türklerinden Yusuf Has Hacib’in Doğu
Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a (Ebu Ali Hasan bin Süleyman Arslan) atfen yazdığı ve
takdim ettiği Türkçe eserdir. Kitap kelime anlamı olarak “Mutluluk Veren Bilgi” demektir. Mesnevi
tarzında yazılan eser, Türk - İslam kültürü hakkında bilgi veren önemli bir kaynaktır. Eserde
cömertlik, bilgi sahibi olma, misafirperverlik, aklı kullanma, alçak gönüllülük, gurur ve kibrin kötü-
EDİTÖR YAYINEVİ
lüğü gibi erdemlerden bahsedilir.

œ Özellikler:

* XI. yüzyılda kaleme alınan eser 6645 beyit ve 173 dörtlükten oluşmaktadır.

* Didaktik bir eserdir. Eserde hem dinî hem de ahlaki öğütler yer almaktadır.
* Eser, devlet yönetimi konusunda görüşleri dile getirdiğinden ve devrin hükümdarlarına öğütler
verdiğinden siyasetname özelliği de gösterir.

* Eser Karahanlı Türkçesi (Hakaniye lehçesi) ile yazılmıştır. Eserin bazı bölümleri ansiklopedik bilgi-
ler içermektedir. Nazım birimi beyittir ve aruz ölçüsü kullanılmıştır.

* Türk edebiyatında yazılmış ilk mesnevidir. İslamiyet’in Türkler tarafından kabulünden sonra
yazılan ilk eserdir. Türk edebiyatında aruz vezninin kullanıldığı ilk eserdir.

* Kutadgu Bilig alegorik (sembolik) bir eserdir. Eserde dört tane sembolik karakter vardır ve bu
sembolik karakterlerin temsil ettikleri değerleri yansıtan diyaloglar, eserin çekirdeğini oluşturur.

* Kutadgu Bilig’deki dört sembolik karakter ve bu karakterlerin temsil ettikleri değerler şunlardır:
Kün Togdı: Kelime anlamı olarak “Gündoğdu” demektir. Eserde hükümdardır ve hukukun, adaletin
sembolüdür.
Ay Toldı: Kelime anlamı olarak “Dolunay” demektir. Eserde vezirdir ve saadetin / mutluluğun sem-
bolüdür.
Ögdülmiş: Kelime anlamı olarak “Övülmüş” demektir. Eserde vezirin oğludur (bilge) ve aklın / bilgi-
nin sembolüdür.
Odgurmış: Kelime anlamı olarak “Uyanmış” demektir. Eserde vezirin kardeşidir (derviş) ve akıbetin
/ kanaatin temsilcisidir.
Kutadgu Bilig’den Sözler:

» Akıllı insanın sözü akılsız insan için gözdür.
» Yere ne ekilirse yine o biter.
» Anlayış bir yulardır, insan onu elinde tutarsa emeline ulaşır.
» Elini uzatarak gökteki yıldızları tutsan ve başın göğe değse bile sonunda sen yine yerdesin.