Page 149 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

TÜRKÇENİN TARİHİ GELİŞİMİARİHİ GELİŞİMİ
TÜRKÇENİN T 1. ÜNİTE 149
• Yazılı Türk edebiyatı her ne kadar Orhun Abideleri ile VIII. yüzyılda başlasa da dil bilimciler Türkçenin tarihi geli-
şimini çok daha eskilere dayandırmaktadırlar. Çünkü hem Orhun Abideleri'nde hem de sözlü edebî ürünlerde çok
gelişmiş bir dil kullanılmıştır ve bir dilin bu derece gelişmesi çok uzun bir zaman gerektirmektedir.
• Yazı dili olarak kullanılan Türkçenin en eski dönemlerden günümüze kadar geçirmiş olduğu aşamalar şunlardır:
Eski Türkçe Dönemi: Türk yazı dilinin belgelerle takip edilebilen ilk dönemidir. Bu dönem; günümüzde Türk dili ile
ilgili bilinen ilk belgelerin yazıldığı yüzyıl olan MS VIII. yüzyılda başlar, XIII. yüzyıl sonuna kadar devam eder. Eski
Türkçe devresinin, Göktürk Dönemi ve Uygur Dönemi olmak üzere başlıca iki dönemi vardır.
Orta Türkçe Dönemi: 10 - 16. yüzyıllar arası dönemi kapsar. Karahanlı Türkçesi, Orta Türkçenin başlangıç noktası
kabul edilir. Karahanlılar Uygur alfabesini terk ederek Arap alfabesini benimsemişler ve bu değişim zamanla diğer
Türk topluluklarını da etkilemiştir. Daha önce tek yazı dili olarak görülen Türkçe, bu devrede başlıca üç yazı diline
EDİTÖR YAYINLARI
ayrılmıştır. Bunlar:
ORTA TÜRKÇE

Doğu Türkçesi Kuzey Türkçesi Batı (Oğuz) Türkçesi

Karahanlıca Kıpçakça Eski Anadolu Türkçesi

Harezmce Osmanlı Türkçesi
Çağatayca Türkiye Türkçesi

Kuzey - Doğu Türkçesiuzey - Doğu Türkçesi
K
• Hazar Denizi'nin kuzeyinde XIII. ve XIV. yüzyıllarda kullanılan yazı dilidir. Bu dil kendi içinde Kuzey Türkçesi ve
Doğu Türkçesi olmak üzere iki kolda gelişimini sürdürmüştür.

Batı (Oğuz) T
Batı (Oğuz) Türkçesiürkçesi
• Hazar Denizi'nin güneyinden geçerek batıya gelen Oğuzların yazı dilidir. Bu yazı dili XIII. yüzyıldan günümüze
kadar çeşitli evrelerden geçerek ulaşmıştır. Batı Türkçesinin evreleri şunlardır:

Eski Anadolu Türkçesi: XIII. yüzyıl ile XVI. yüzyıllar arasında kullanılmıştır. Selçuklu, Beylikler ve Osmanlının ilk
dönemleri bu evreye girmektedir.
Osmanlı Türkçesi: Osmanlı Devleti'nin sınırları içinde geniş bir coğrafyada kullanılan dildir. XX. yüzyıla kadar kulla-
nımı devam etmiştir.
Türkiye Türkçesi: 1911 yılında başlatılan Yeni Lisan hareketi bu evrenin başlangıcı kabul edilir. Türkçenin yabancı
dillerin etkisinden kurtarıldığı, kendi özüne döndüğü ve İstanbul Türkçesinin yazı dili olduğu dönemdir. 1928 yılında
yapılan dil inkılabı ve kabul edilen Latin alfabesi Türkiye Türkçesinin gelişmesine katkıda bulunmuştur.

TÜRKLERİN KULLAND
TÜRKLERİN KULLANDIĞI IĞI ALFABELERALFABELER
Göktürk (Orhun) Alfabesi
Göktürk (Orhun) Alfabesi
• Türklerin kullandığı ilk alfabedir. Türkler arasında VII-IX. yüzyıllar arasında yaygın olarak kullanılmıştır.
• Alfabede kullanılan yazı tarzına “runik” denir.
• Bu alfabe Danimarkalı Vilhelm Thomsen tarafından çözülmüştür. Göktürk alfabesiyle 732 yılında yazılan Orhun
Yazıtları, Türk edebiyatının yazılı ilk eseri sayılmaktadır.
• 38 harften oluşan alfabenin 4’ü sesli, 26’sı sessiz, 8’i ise bitişken harftir. Sağdan sola ve yukarıdan aşağıya doğru
yazılır. Harfler birbiriyle bitişmez; taş ve eşya üzerine kazınmaya elverişlidir.