Page 150 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

150
Uygur Alfabesi
Uygur Alfabesi • Alfabe sağdan sola doğru yazılır ve toplam yirmi sekiz
• Türklerin Göktürk alfabesinden sonra kullandıkları al- harften oluşur

fabedir. • Harfler kelimelerin başında, ortasında ve sonunda
• Bu alfabe Arami kökenli Soğd alfabesinden çıkmıştır. farklı şekillerde yazılır.

Genellikle Uygur yazısı olarak bilinir. • Seslerin uzun kullanımı vardır.
• Uygur alfabesiyle yazılmış eserlerin birçoğu Budizm • Arap alfabesinde küçük harfler yoktur.
ve Maniheizm'le ilgili metinlerdir. Sekiz Yükmek, Altun
Yaruk, Prens Kalyanamkara gibi Uygur eserleri bu al-
fabeyle yazılmıştır. Kiril Alfabesi
Kiril Alfabesi
• Bu alfabe Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra da • Rusya’nın, Orta Asya’da yaşayan ve hakimiyeti altına
EDİTÖR YAYINLARI
kullanılmıştır. aldığı Türk devletlerine ve toplumlarına zorla kabul et-
• 18 harften oluşan alfabenin 4’ü sesli 14’ü sessiz harf- tirdiği bir alfabedir.

tir. Arap alfabesinde olduğu gibi harfler başta, ortada • Otuz üç harften oluşan kiril alfabesinde on harf sesli,
ve sonda farklı biçimde yazılmaktadır. geri kalan harfler ise sessiz harf statüsündedir. Sol-
dan sağa doğru yazılır.

Arap Alfabesi
Arap Alfabesi
• Türklerin İslamiyet’e girmeye başladıkları dönemden Latin Alfabesi
Latin Alfabesi
itibaren kullanılmıştır. • 1928’de Atatürk’ün yaptığı harf inkılabıyla Türkiye
• Türkçeyi Arap harfleriyle ilk defa yazanlar Karahan- Türkçesinin yazımında kullanılan en son alfabe Latin
lılardır. alfabesidir.
• Karahanlılar, Selçuklular ve Osmanlı Devleti’nin resmi • 29 harften oluşan bu alfabenin 21’i sessiz, 8’i sesli
alfabesi olmuştur. harftir. Soldan sağa doğru yazılır.

ÇÖZÜMLÜ SORULAR
ÇÖZÜMLÜ SORULAR
1. Göktürkçe ve Uygurcanın etkili olduğu bu dönemde 2. Türk dilinin tarihsel gelişimi ile ilgili verilen aşa-
Türk adının geçtiği ilk ürünlere ve ilk Türkçe belgelere ğıdaki ifadelerden hangisinde bir bilgi yanlışı var-
rastlanmaktadır. Türkçenin bilinen en eski örnekleri- dır?
nin yer aldığı bu dönem VIII - XIII. yüzyıllar arasını A) Kıpçakça Doğu Türkçesinin şivelerinden biridir.
kapsamaktadır.
B) Maniheizm ve Budizm’in etkisi Uygur Dönemi me-
Yukarıdaki parçada verilen bilgiler Türkçenin ta- tinlerinde açıkça görülmektedir.
rihî gelişim aşamalarından hangisini ifade eder?
C) Türk-İslam bütünlüğünü yansıtan ilk eserler, Kara-
A) Orta Türkçe
hanlılar Dönemi'nde oluşturulmuştur.
B) Eski Türkçe D) Harezmce, Karahanlıca ve Çağatayca Orta Türk-
C) Yeni Türkçe çe Dönemi'nin doğu şiveleridir.
D) İlk Türkçe E) Batı Türkçesinin ilk evresi Eski Anadolu Türkçe-
sidir.
E) Eski Anadolu Türkçesi

Çözüm: Türkçenin tarihsel gelişimi incelendiğinde Kıp-
Çözüm: Türkçenin tarihi gelişimi incelendiğinde Göktürk-
çe ve Uygurcanın yazı dili olarak etkili olduğu dönem Eski çakçanın Doğu Türkçesinin değil Kuzey Türkçesinin
Türkçe Dönemi'dir. Bu dönem VIII - XIII. yüzyıllar arasını şivelerinden biri olduğu görülür. Türkçe, Orta Türkçe
kapsamaktadır. Dönemi'nde göçlere bağlı olarak Doğu, Kuzey ve Batı
Türkçeleri şeklinde üç kolda gelişimini sürdürmüştür.