Page 240 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

240
GÖLGE OYUNUNUN BÖLÜMLERI
• Gölge oyunu; mukaddime, muhavere, fasıl ve bitiş olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Bu bölümlerin özel-
likleri şunlardır:

Mukaddime (Giriş): Oyunun başlangıç bölümüdür. Perdeye görüntü verilmeden önce müzik başlar. Sonra göster-
melik adı verilen ağaç, çiçek, gemi gibi süslerden oluşan konuyla ilgili bir görüntü verilir; ardından nâreke denilen ka-
mıştan yapılmış bir düdüğün sesi (nareke zırıltısı) ile bu görüntü kaldırılır. Sonunda Hacivat, müzik eşliğinde bir semai
okuyarak perdeye girer “Of ... hay Haak!” diyerek perde gazeline başlar. Daha sonra “Yar bana bir eğlence!” diyerek
arkadaş ararken Karagöz sahneye gelir ve Hacivat'a çıkardığı gürültüden dolayı kızar ve kavga ederler. Bu kavgayı
Karagöz kazanır.
Muhavere (Söyleşme): Asıl konuyla ilgili olmayan, Karagöz ile Hacivat arasındaki karşılıklı konuşmalara dayanır.
Nükte ve cinaslara dayalı bu bölüm; Karagöz’ün, Hacivat’ın sözlerini yanlış anlaması ve bunlara gülünç anlamlar
EDİTÖR YAYINLARI
vermesiyle oluşur.
Fasıl: Asıl oyunun başladığı, oyuna diğer tiplerin de katıldığı bölümdür. Oyuna sonradan katılan bu tipler yöresel
ağızla ya da azınlık Türkçesiyle seyirciyi güldürmeye çalışır. Bu bölümde olaylar bir yerde düğümlenir ve külhanbeyi,
sarhoş, efe gibi tiplerden birinin perdeye gelmesiyle düğüm çözülür. Oyun genellikle, fasıl bölümünde işlenen konuya
göre adlandırılır.
Bitiş: Oyunun son bölümüdür. Hacivat ile Karagöz’ün kısa bir konuşmanın ardından kavga ettikleri bölümdür.
Hacivat; “Yıktın perdeyi eyledin virân

Varayım sahibine haber vereyim hemân” diyerek perdeden ayrılır.
Karagöz de “Her ne kadar sürç-i lisan ettikse affola!” diyerek oyunu bitirir.

ÇÖZÜMLÜ SORULAR
ÇÖZÜMLÜ SORULAR
1. Gölge oyunu ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgi- 3. Asıl konuyla ilişkisi olmayan, Karagöz ile Hacivat ara-
lerden hangisi yanlıştır? sındaki tartışmalara, yanlış anlamalara ve konuşma-
lara dayanan bölümdür. Nükte ve cinaslara dayanır.
A) Oyunla müzik iç içedir.
Karagöz’ün, Hacivat’ın konuşmalarını yanlış anlaması
B) Yazılı bir metne dayanır. ile güldürü sağlanır.

C) Halk tiyatrosu geleneğine bağlıdır. Yukarıda verilen özellikler gölge oyununun aşağı-
D) Taklit ve karşıt durumlardan yararlanır. daki bölümlerinden hangisiyle ilgilidir?
E) Oyunun bazı yerlerinde kalıplaşmış sözlere yer A) Muhavere B) Mukaddime C) Fasıl
verilir. D) Arzbar E) Bitiş

Çözüm: Gölge oyunu; yazılı bir metne dayanmadan yani
doğaçlama oynanan geleneksel Türk tiyatrosu türlerinden
biridir.

2. Geleneksel Türk tiyatrosu türlerinden olan gölge oyu-
nu ses ve şive taklidi ile çeşitli el becerilerine dayanan
bir oyundur. Bu oyunları ................ adı verilen kişiler
oynatır.
Yukarıdaki ifadede boş bırakılan yere aşağıdaki- Çözüm: Gölge oyununda oyunda yansıtılacak asıl konuy-
lerden hangisi getirilmelidir? la ilgili olmayan, tamamen güldürü amaçlı olarak Karagöz
ile Hacivat arasındaki yanlış anlamalara ve tartışmalara
A) hayalî B) yardak C) Şeyh Küşteri dayanan bölüm Muhavere (söyleşme) bölümüdür. Bu bö-
D) oyuncu E) çelebi lümde Hacivat’ın sözlerini yanlış anlayan Karagöz’ün ona
verdiği komik cevaplarla güldürü unsuru oluşturulur.
Çözüm: Karagöz oyununu oynatan kişilere hayalî ya da
hayalbaz adı verilir.