Page 241 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

ORT
ORTA OYUNU - KÖY SEYİRLİK OYUNLARI - MEDDAHLIKA OYUNU - KÖY SEYİRLİK OYUNLARI - MEDDAHLIK 6. ÜNITE 241
ORTA OYUNUA OYUNU
ORT
• Çevresi izleyicilerle çevrili bir alan içinde doğaçlama oynanan, yazılı metne dayanmayan, içinde müzik, raks ve
şarkı da bulunan geleneksel Türk tiyatrosu türüne orta oyunu denir. Bu oyun usta-çırak ilişkisiyle yüzyıllar boyunca
nesilden nesile aktarılmıştır.
• Bu oyun gölge oyunundaki Hacivat’la Karagöz’ün, Pişekâr ve Kavuklu tiplerine dönüşerek sahnede gerçek aktör-
lerce oynanan bir şekli olarak düşünülebilir.
Orta Oyununun Özellikleri

Oyunun dekoru; yeni dünya denilen bezsiz bir paravan- Oyunda “Zurna” ve “çifte-nâra” gibi nefesli ve vurmalı
dan ve dükkân denilen iki katlı bir kafesten oluşur. Yeni çalgılarla söylenen türkü ve şarkılara “köçekler” dansla-
EDİTÖR YAYINLARI
dünya ev, dükkân ise iş yeridir. rıyla eşlik eder.
Oyunun oynandığı yuvarlak alana palanga veya meydan Orta oyununda erkekler tarafından canlandırılan kadın
denir. tipine “zenne” adı verilir.
Oyunda çeşitli mesleklerden, yörelerden, uluslardan Orta oyununda gülmece ögesi, Karagöz oyunundaki gibi
(Arap, Acem, Kayserili, Laz, Ermeni) insanların mesleki taklit, nükte, yanlış anlama, anlamazlıktan gelme ve gül-
ve yöresel özellikleri, ağızları taklit edilir. dürücü hareketlere dayanır.
Oyunda tekerlemelerden ve kalıplaşmış ifadelerden ya- Oyuncuların giyim kuşamlarını koydukları sandığa da
rarlanılır. “pusat” denir.
Oyundaki kahramanların gerçek kişiler olması yönüyle, Orta oyunu da diğer geleneksel Türk tiyatrosu çeşitleri
Türk halk tiyatrosu içinde modern tiyatroya en yakın ola- gibi yazılı bir metne bağlı değildir. Genellikle günlük ve
nıdır. sıradan olaylar işlenir.

{ Orta oyununun başkarakterleri Kavuklu ve Pişekâr'dır. Pişekâr; akıllı, rehber, iyiyi kötüyü ayırt edebilen, tecrübeli,
yaşlı bir tiptir. Oyun, bu kişinin göstereceği tarza tabidir. Kavuklu ise oyunun komik unsurudur. Cehaleti, inatçılığı ve
bunlara karşı güler yüzü ile gülmeceyi oluşturur.

ORTA OYUNUNUN BÖLÜMLERI
Mukaddime (Giriş-Ön Deyiş): Zurnacı, Pişekâr havası çalar. Pişekâr, elinde “pastal” adı verilen şakşakla çıkar ve
izleyiciyi selamladıktan sonra zurnacıyla konuşur. Bu konuşmada oynanacak oyunun adı bildirilir. Daha sonra zurnacı
Kavuklu havasını çalar. Kavuklu ile Kavuklu arkası oyun alanına girer. İkisinin arasında kısa bir konuşma geçer. Sonra
bu kişiler birden Pişekâr’ı görüp korkarlar ve korkudan birbirlerinin üstüne düşerler.
Muhavere (Söyleşme): Bu bölüm Kavuklu ile Pişekâr’ın tanıdık çıktıkları tanışma konuşmasıyla başlar. İki bölümden
oluşan muhavere bölümünde, Kavuklu ile Pişekâr’ın birbirinin sözlerini ters anlamaları gülmece oluşturur ki bu bölüme
arzbâr denir. Arzbârdan sonra tekerleme bölümü başlar. Tekerlemede Kavuklu, başından geçen olağandışı bir olayı
Pişekâr’a anlatır. Pişekâr da bunu gerçekmiş gibi dinler, sonunda bunun düş olduğu anlaşılır.

Fasıl: Asıl oyunun oynandığı bölümdür. Bu bölümdeki olaylar yeni dünya denilen evde ya da dükkan adı verilen iş
yerinde geçer.
Bitiş: Pişekâr ile Kavuklu, kendi aralarında kısa bir konuşma yaptıktan sonra “Her ne kadar sürç-i lisan ettikse affola”
diyerek bir sonraki oyunun adını ve yerini belirtirler ve oyun sona erer.

{ Geleneksel Türk tiyatrosu kapsamında değerlendirilen oyunlar arasında köy seyirlik oyunları ve meddahlık da
vardır.
• Yılın belirli günlerinde (baharın gelişi, hasat mevsimi, bağ bozumu...) düğünlerde, bayramlarda, kutlama törenle-
rinde halkın kendi arasında sergilediği oyunlardan oluşan geleneksel Türk tiyatrosuna köy seyirlik oyunları denir.
• Bir kişinin bir olayı veya hikâyeyi seyirci önünde hareket ve taklitlerle canlandırmasına meddahlık, bu sanatı ser-
gileyenlere de meddah (tek kişilik tiyatro) denir. Meddahın asa ve mendil olmak üzere iki tane aksesuarı vardır.