Page 431 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI
P. 431
EK
EKOSİSTEMDE MADDE VE ENERJİ AKIŞIOSİSTEMDE MADDE VE ENERJİ AKIŞI 3. ÜNITE 431
BESIN ZINCIRI
Üreticiler tarafından üretilen besinin otçullar, etçiller ve
ayrıştırıcılar arasında iletilmesine denir. 1 J
• Üreticiler Güneş enerjisini kullanarak organik besin Üçüncül
Tüketici
sentezlerler.
• Birincil tüketiciler ise üreticilerin depolamış olduğu be- 10 J İkincil Tüketici Ayrıştırıcılar
sinleri alarak kullanırlar.
› Çekirge, geyik, karınca örnek verilebilir. 100 J
Birincil Tüketici
EDİTÖR YAYINLARI
Su Ekosistemi Kara Ekosistemi
1000 J Üreticiler
• Ekosistemde besin, iklim şartları, avcı sayısı , tarım-
sal ilaçlar gibi etkenler trofik düzeydeki canlı sayısını
değiştirebilir. Sayının değişmesi diğer basamakları
olumsuz etkiler.
Besin piramidinde üreticiden son tüketiciye doğru çıkıl-
Ayrıştırıcılar
dıkça;
• İkincil tüketiciler ise birincil tüketicileri kullanarak be- › Birey sayısı azalır.
sin ihtiyaçlarını karşılarlar. › Biyokütle azalır.
› Aktarılan enerji azalır.
› Kurt, tilki, örümcek gibi canlılar örnek verilebilir.
› Enerji kaybı artar.
• Üçüncül tüketiciler de etçil ve otçul canlıları kullanırlar. › Zehirli madde birikimi artar.
› Katil balina, akbaba, atmaca örnek verilebilir. › Genellikle vücut büyüklüğü artar.
• Hem üretici hem tüketici olan öglena gibi tek hücreli › Üreme hızı artar.
canlılar yapısında kloroplast taşır ve ışığın etkisiyle
kendi besinini kendisi sentezler. BIYOLOJIK BIRIKIM
• Bu yönüyle üreticidir. Işık yokluğunda besinlerini dışa- • Zehirli maddelerin değişik trofik düzeylerde artarak
rıdan aldıklarından tüketicidir. canlı vücudunda birikip zararlı konsantrasyon düzeyi-
ne ulaşmasına biyolojik birikim denir. Besin piramidin-
de üst basamaktaki canlılar biyolojik birikimden daha
BESIN PIRAMIDI çok etkilenir. Ekosisteme en çok zarar veren maddeler
• En alt basamakta üreticilerin olduğu, tüketicilerin bir- pestisitlerdir. Pestisitler zararlı organizmaların artışı-
birini tüketme sırasına göre yukarı doğru dikey olarak nı kontrol altına almak, engellemek ya da yok etmek
sıralanmış şekline besin piramidi denir. amacıyla kullanılan maddelerdir. Pestisitler vücutta
• Besin piramidine ekolojik piramit de denir. parçalanmayıp yağ dokuda birikirler.
• Besin piramidinde yer alan basamakların her birine BESIN AĞI
trofik düzey (beslenme basamağı) denir. • Pek çok besin zincirinden oluşan yapıya besin ağı de-
• Besin ağında yer alan her besin zinciri yalnızca birkaç nir. Canlılar arasında doğrudan enerji aktarımı olmaz;
trofik düzeyinde, otçullar, ikinci trofik düzeyde, etçiller ancak besin yoluyla dolaylı bir aktarım yapılır. Bitkiler
üçüncü trofik düzeyde bulunur. ve fotosentetik canlılar Güneş'ten gelen ışığın sadece
• Her basamakta kütle ve enerji kaybı olduğundan bu %1 veya %3’ünü kullanarak organik besin üretebil-
piramitler genellikle yukarı doğru sivridir. mektedir. Ototroflar, tarafından üretilen besin madde-
• Besin piramidinde bir üst basamağa enerjinin %10'luk leri tüketicilere doğru aktarılırken metabolik aktivite,
boşaltım, ölüm gibi biyolojik faaliyetler ve solunumda
kısmı iletilmektedir. ısı şeklinde kaybolur ve biyokütlede azalma gözlenir.