Page 433 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

DOĞADA MADDE DÖNGÜLERİİ
DOĞADA MADDE DÖNGÜLER 3. ÜNITE 433
• Doğada sürekli yaşamın sürekliliği için azot, karbon, 3- Azot Döngüsü
3- Azot Döngüsü
su, kükürt, oksijen gibi maddeler döngüsel kullanılır. • Atmosferin %78'i azot gazından meydana gelir.
• Canlılar ihtiyaç duydukları bu maddeleri yaşadıkları
ekosistemden alır, kullanır sonra ortama geri vermesi-
ne madde döngüsü olarak adlandırılır.

1- K
1- Karbon Döngüsü arbon Döngüsü
• Atmosferdeki CO , fotosentez ve kemosentez olayları
2
ile organik besin haline getirilir.
• Atmosferdeki CO kaynağı besinlerin hücresel so-
EDİTÖR YAYINLARI
2
lunumu, fosil yakıtların yakılması ve kireç taşlarının
suda çözünmesi ile artar.
• Karbon döngüsü oksijen döngüsü ile ilişkilidir.
• Fotosentez ve oksijenli solunum olayları ile karbon
döngüsü sürekli devam eder. • Canlıların yapısındaki proteinlerin yapısında bulundu-
ğu gibi, nükleik asit, ATP ve vitaminlerin yapısında da
Atmosferdeki azot bulunur.
CO 2 • Bitkiler ve hayvanlar havadaki serbest azotu doğru-
Fotosentez
dan kullanamazlar.
Fotosentez Hücre • Azotun bitkiler tarafından kullanılabilmesi için azotun
Solunumu
+
-
amonyum (NH ) iyonuna ya da nitrata (NO ) dönüştü-
3
4
rülmesi gerekir.
• Baklagillerin kök yumrularında yaşayan azot bağlayıcı
Fosil
yakıtların ve bakteriler, serbest azot bakterileri, bazı siyanobakte-
odunun
yakılması Üreticiler riler atmosferdeki serbest azotu tutup toprakta nitrat
Fitoplankton tuzuna dönüştürürler. Bu duruma biyotik azot fiksas-
yonu denir.
• Yıldırım, şimşek gibi atmosfer olaylarında atmosfer-
Tüketiciler
deki azot toprağa geçer. Bu duruma da abiyotik azot
fiksasyonu denir.
• Bitki ve hayvan atıklarının toprak altında uzun süre • Suni nitratlı gübrelerin tarımda kullanılması topraktaki

kalmasıyla kömür, petrol gibi fosil yakıtlar meydana azot tuzlarının artışına neden olur.
gelir. Azotlu Ayrıştırıcılar Amonyak (NH )
3
• Fosil yakıtların endüstriyel faaliyetlerde kullanımı so- organik → bazı bakteri → ve amonyum
+
nucu atmosfere daha fazla karbon salınımı gerçekle- atıklar ve mantarlar (NH )
4
şir. Topraktaki nitrifikasyon bakterileri enerji elde etmek için
amonyağı oksitleyerek önce nitrite sonra nitrata dönüştü-
rür. Bu olaya nitrifikasyon denir.
2- Su Döngüsü
2- Su Döngüsü
• Yeryüzünün 3/4'ü su ile kaplıdır. bakterileri bakterileri
Nitrit
Nitrat
Nitrit
Nitrat
• Suyun büyük bir kısmı okyanus, deniz, göl ve akarsu- Amonyak (NO ) (NO )
-
(NH )
larda bulunur. 3 2 3
• Su canlı ve cansız ortamlardan buharlaşarak atmos- Toprakta bulunan denitrifikasyon bakterileri nitrit ya da
nitratı azota dönüştürür. Oluşan azot atmosfere geçer.
fere geçer. Bu olaya denitrifikasyon denir. Denitrifikasyon topraktaki
• Yağışlar ile inen su, deniz, akarsu ve göllere taşınır. azot miktarını azalttığından toprak verimliliği azalır.