Page 555 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

TOPRAK OL
TOPRAK OLUŞUMU VE TOPRAK TIPLERIUŞUMU VE TOPRAK TIPLERI 1. ÜNİTE 555
TOPRAK ÖRTÜSÜ
• Kayaçların dış kuvvetlerin etkisi ile ayrışması sonucunda oluşan, içerisinde mineral, organik madde ve canlı bu-
lunduran doğal örtüye toprak denir. Toprak; katı, sıvı ve gazlardan oluşmaktadır. Toprağın katı maddelerini, ka-
yaçların ayrışmasıyla ortaya çıkan materyaller ve canlı kalıntıları oluşturur. Topraktaki gaz, topraktaki gözenekler
arasındaki havadır. Sıvı maddeler ise sudur. Toprağın oluşabilmesi için kayaçların ayrılması gerekir. Ayrışma üç
yolla gerçekleşir.

1. Fiziksel (Mek
1. Fiziksel (Mekanik) Ayrışma anik) Ayrışma
• Kayaçların yapısal özellikleri bozulmadan fiziksel görüntülerinde meydana gelen değişimler sonucunda fiziksel
ayrışma gerçekleşir Günlük sıcaklık farkının çok olduğu yerlerde görülür. Karasal, step, tundra ve çöl iklimlerinin
olduğu yerde görülür.
EDİTÖR YAYINLARI
2. Kimyasal Ayrışma
2. Kimyasal Ayrışma
• Kayaçların yapısal özelliklerinde meydana gelen değişimlere bağlı olarak gerçekleşen ayrışmadır. Nemin fazla,
sıcaklık ortalamasının yüksek olduğu iklim bölgelerinde etkilidir.
• Ekvator, savan, muson, ılıman okyanus iklimlerinin etkili olduğu yerde görülür.

3. Biyolojik (Organik) Ayrışma
3. Biyolojik (Organik) Ayrışma
• Canlıların çeşitli yollardan kayaçları parçalamasıyla meydana gelir.

TOPRAĞIN KATMANLARI
• Ana kayanın ayrışmasına bağlı olarak toprak bölümleri oluşur. Ana kayanın parçalanması ile C Horizonu, C Hori-
zonun'daki malzemelerin daha küçük parçalara ayrılıp mineralce zenginleşmesiyle B Horizonu , B Horizonu'nun
tamamen toprak hâlini almasıyla da A Horizonu oluşur. Toprak içerisine karışmış organik maddelere humus denir.
Humus genellikle A Horizonu'nda yer alır ve toprağın verimli olmasını sağlar.

TOPRAK

Toprağın en üst katıdır. Organik madde bakımından zengindir.
A Horizonu Bitkiler bu katmandadır. Rengi genellikle koyudur. Yıkanmanın
olduğu katmandır.

Yıkanma sonucu tuz ve kireç birikiminin olduğu katmandır. Top-
B Horizonu
rak oluşumu henüz tamamlanmamıştır.

C Horizonu Ana kayayı oluşturan taşların küçük bloklar hâlinde bulunduğu
katmandır.

D Horizonu Ana kayanın bulunduğu katmandır.

• Toprak oluşumuna etkide bulunan etmenler; iklim, organizma, yer şekilleri, ana materyal ve zamandır.

İklim: Sıcaklık, nem, yağış, basınç ve rüzgârlar hem toprağın oluşum süresini hem de toprak kalınlığını belirleyen iklim
elemanlarıdır. Nemin fazla, sıcaklık ortalamasının yüksek olduğu alanlarda toprak hızlı oluşur.
Ana Kaya: Ana kayanın sert veya yumuşak olması toprak oluşumunu etkiler, yumuşak kayaçlar üzerinde toprak daha
hızlı oluşur.