Page 8 - 9. SINIF FİZİK PARAGRAF - GİRİŞ YAYINLARI

3. ünİte: haReKet ve Kuvvet PARAGRAF TESTİ 2

1 Hareket hâlindeki bir aracın sürati araçtaki hız gösterge- 3 Günümüzde evrenin oluşumu ile ilgili teorilerden en
sinden okunur. Göstergeden okunan değer, hareketlinin çok kabul göreni Büyük Patlama Teorisi’dir. Bu teoriye
o anki süratini verir. Bu nedenle göstergeden okunan o göre sürekli genişleyen evrende durağan bir cisme rast-
anki değer ani sürat (anlık sürat) olarak adlandırılmak- lamak neredeyse imkânsızdır. Gök adalardan (galaksi)
tadır. Ani sürat skaler bir niceliktir. Ani hız (anlık hız) ise atom çekirdekleri etrafında dolanan elektronlara kadar
hareketlinin herhangi bir andaki hızıdır. Ani hız vektörel her şey hareket etmektedir. Dünya’nın kendi ekseni etra-
bir büyüklüktür. Buradaki an kavramı günlük yaşamdan fında saatte yaklaşık 1670 km’lik hızla döndüğü, Güneş
farklı olarak fizik biliminde tek bir zaman noktasına karşı- etrafında da saatte ortalama 108000 km’lik hızla dolan-
lık gelir. Örneğin belirli bir yükseklikten bırakılan bir cisim, dığı bilinmektedir. Dünya üzerindeki varlıkların döndü-
yer çekimi kuvveti etkisi altında giderek hızlanır. Cismin ğünü hissetmemesinin sebebi Dünya ile birlikte hareket
yere düşene kadarki anlık hızlarına bakıldığında hızının etmesidir. Ayrıca uzaydan Dünya’ya bakan bir astronot
sürekli arttığı gözlenir. Yine uzay mekiklerinin uzaya fır- Dünya’nın döndüğünü gözlemleyebilir. Hareket, belirli bir
GİRİŞ YAYINLARI
latılışında, başlangıçta durgun olan roket harekete geçtiği referans noktasına göre tanımlanır. Astronot örneğinde
andan atmosferi aşıncaya kadar sürekli hızlanır. Dolayı- olduğu gibi gözlemci yeryüzünde bulunuyorsa Dünya’nın
sıyla roketin anlık hızları birbirinden farklı olur. Durgun hareketsiz olduğunu, uzayda bulunuyorsa Dünya’nın dön-
hâldeki top, futbolcunun vuruşu ile beraber harekete düğünü yani hareket ettiğini gözlemler. Dünya duruyor
geçer. Topun herhangi bir andaki hızı, yörüngesi boyunca mu, hareket mi ediyor? Aslında burada fiziksel olarak bir
herhangi bir andaki diğer hızlarından farklıdır. olay gerçekleşir. Dünya belirli bir hızda döner. Gözlemci-
Bu parçaya getirilebilecek en uygun başlık aşağıda- ler farklı referans noktalarında (gözlem çerçevesi) bulun-
kilerden hangisi olabilir? duğundan hareket farklı şekilde tanımlanır.
Parçadan çıkarılacak sonuç aşağıdakilerin hangisi-
A) Ani Sürat B) Ani Sürat ve Ani Hız dir?
C) Ani Hız D) Anlık Hareketler A) Hareket kapasitesi kişiden kişiye değişir.
E) Hareket
B) Hareket kabiliyeti cismin özelliğine göre değişir.
C) Hareketli cisimler hareketsiz cisimlere göre daha ça-
buk algılanır.
D) Hareketi algılama kabiliyeti gözlemcinin bulunduğu
noktaya göredir.
E) Hareketli algılamak gözlemcinin kabiliyetiyle ilgilidir.

2 Otobüste seyahat eden bir gözlemci, otobüsteki diğer yol- 4 Güneş sistemindeki gezegenler ve diğer gök cisimleri de
cuları hareketsiz olarak tanımlarken; yol kenarında duran Güneş’in çekim kuvvetiyle belli bir yörüngede dönmekte-
başka bir gözlemci, otobüsü ve içindeki tüm yolcuları oto- dir. (I) Newton, yıldızları ve gezegenleri gökyüzünde tutan
büsle birlikte hareket ediyor olarak tanımlar. (I) Bu olay etkiyle elmayı yere düşüren etkinin aynı şey olduğunu
hareketin göreceli olması şeklinde açıklanır. (II) Göreceli öne sürerek “İki cisim birbirini nasıl çeker?” sorusuna
(bağıl) hareket, cisimlerin seçilen farklı referans noktala- cevap bulmuştur. (II) Ona göre cisimler birbirlerini kütle
rına göre farklı hareket ediyor olarak algılanmasıdır. (III) çekim kuvvetiyle çekmektedir. (III) Kütle Çekim Yasası
Örneğin otobüsteki gözlemci dışarı baktığında otobüs- adı verilen bu yasa evrendeki her şey için geçerli oldu-
ten daha hızlı ilerleyen bir başka aracın ileri doğru, daha ğundan evrensel bir yasa olmuştur. (IV) Mekanik biliminin
yavaş ilerleyen aracın da geriye doğru hareket ettiğini temeli olan Evrensel Kütle Çekim Yasası ile Ay'a ayak
gözlemler. (IV) Yol kenarında duran gözlemci ise her iki basılmış, yeni gezegenlere ulaşılmıştır. (V) Önümüzdeki
aracın da ileriye doğru hareket ettiğini gözlemleyecektir. yıllarda Mars'ta koloni kurmak için planlar yapılmaktadır.
(V) Sonuç olarak hareket, gözlem yapılan noktaya göre Bu parçada numaralandırılmış cümlelerden hangileri
tanımlanmaktadır. bir paragrafın giriş cümlesi olamaz?

Buna göre parçada anlatılanların özeti numaralandı- A) II ve III B) I ve II
rılmış cümlelerin hangisinde verilmiştir? C) IV ve V D) III ve V

A) I B) II C) III D) IV E) V E) II ve IV

Giriş Yayınları / 9. Sınıf Fizik 25