Page 45 - 2024 KPSS TEK KİTAP KONU ANLATIMLI - DATA YAYINLARI

TÜRKIYE’NIN COĞRAFI
BÖLÜM 1
KONUMU

COĞRAFI KONUM

Dünya üzerinde bir yerin Ekvator’a, başlangıç meridyenine ve coğrafi unsurlara göre belirlenen konumuna o yerin coğrafi konumu
denir. Coğrafi konum; matematik ve özel konum olmak üzere ikiye ayrılır.

MATEMATIK KONUM (MUTLAK KONUM) • Enleme bağlı olarak iklimin değişmesi kutuplara doğru gidil-
• Bir yerin Ekvator’a ve başlangıç meridyenine göre konumu- dikçe aşağıdakilerin de değişmesine sebep olur:
dur. ► Bitki örtüsü
• Matematik konum; enlemler ve boylamlar yardımıyla belirle- ► Nüfus ve yerleşme

nir. ► Yetiştirilen tarım ürünleri
► Ekonomik faaliyetler
► Akarsu rejimleri
Paralel Daireleri (Enlem) ► Deniz suyunun sıcaklık ve tuzluluğu
• Bir noktanın Ekvator’a olan 90° ► Hayvan toplulukları

uzaklığının açı cinsinden 75° ► Tarım, orman ve yerleşmenin üst sınırı ile kalıcı kar alt
değerine enlem denir. 60° sınırı üst enlemlere gittikçe yerleşme sınırı alçalır.
• Başlangıç paraleli Ekva- 30° 45°
NOTOT

tor’dur. Ekvator aynı Kuzey Paralelleri  N
zamanda en büyük 15° Aynı enlem ya da paralel üzerinde bulunan noktaların;
0°
dairesidir
paralel DATA YAYINLARI
•
Ekvator’a uzaklıkları
(40.076 km). 15° Ekvator • Çizgisel hızları
• Kutuplara gidildikçe 30° • Yer çekimleri
paralellerin boyları küçü- Güney Paralelleri •
lür. 45° Güneş ışınlarını alma açıları
• 90’ı kuzeyde, 90’ı da güneyde • Gece ve gündüz süreleri
•
Gece - gündüz arasındaki süre farkları
olmak üzere 180 paralel dairesi vardır. •
• İki paralel arası uzaklık 111 km’dir. Güneşin doğuş ve batış süreleri aynıdır.
• 90° paraleli nokta hâlindedir. MERIDYEN (BOYLAM)

Enlemin Etkileri • Bir noktanın başlangıç merid-
• Güneş ışınlarının düşme açısına bağlı olarak sıcaklık kutup- yenine olan uzaklığının açı
cinsinden değerine de
lara doğru azalır. boylam denir.
• Çizgisel dönüş hızı Ekvator’dan kutuplara doğru azalır. • Başlangıç meridye- Başlangıç Meridyeni
• Tan (doğuş) ve gurup (batış) süreleri kutuplara gidildikçe uzar. ninin İngiltere’nin
• Yer çekimi kutuplara gidildikçe artar. Londra kenti yakın-
Ekvator
• Gece ve gündüz süreleri kutuplara doğru artar. larındaki Greenwich 15° 0° 15° 30° 45° 60° 75° 90°
• Cisimlerin gölge boyları kutuplara gidildikçe uzar. Gözlemevi üzerinden
geçtiği kabul edilmektedir.
• Güneşin öğle vakti ulaşabileceği yükselti kutuplara doğru • 180’i doğuda 180’i batıda
sürekli düşer. olmak üzere 360 meridyen yayı
• Güneş ışınlarının geliş açısına bağlı olarak farklı iklim kuşak- vardır.
ları oluşur.
• İki meridyen arası mesafe sadece Ekvator’da 111 km’dir.
 N
 NOTOT • Kutuplara gidildikçe Dünya’nın şeklinden dolayı bu mesafe
• Güneş ışınlarının düşüş açıları enleme göre değişir; ancak daralır. Bütün meridyenler kutupta birleşir.
yer şekillerine, mevsime ve günün saatine bağlı olarak da • Bir meridyenin tam karşısından geçen meridyene antimerid-
Güneş ışınlarının düşüş açısı değişmektedir. yen denir.

560