Page 46 - 2024 KPSS TEK KİTAP KONU ANLATIMLI - DATA YAYINLARI

TÜRKIYE'NIN YERYÜZÜ
BÖLÜM 2
ŞEKILLERI

YERIN YAPISI VE OLUŞUM SÜRECI
• Yerküre 6371 km çapında olup yer kabuğu, manto ve çekirdek olarak katmanlara ayrılır.
• Yer kabuğunun sabit olmadığı konusundaki ilk görüş, 1620'de İngiliz Sir Francis Bacon tarafından dile getirilmiştir. Bir süre sonra
unutulan bu görüş daha sonra 1915'te Alman bilim insanı Alfred Wegener tarafından ele alınmış ve kıtaların kayması adıyla bir
hipoteze dönüştürülmüştür.
• Yer kabuğunu oluşturan parçaların her birine levha adı verilmektedir. Levhaların farklı hareket biçimleri çeşitli yer şekillerinin

oluşumuna zemin hazırlamıştır. Levhaların oluşum ve hareketlerini açıklayan teoriye levha tektoniği adı verilmiştir.
► Saruhan masifiYAYINLARI
• Levha hareketleri; yakınlaşma, uzaklaşma ve yanal yer değiştirme olmak üzere üçe ayrılırlar.

TÜRKIYE’NIN YERYÜZÜ ŞEKILLERI

TÜRKIYE’DE JEOLOJIK OLUŞUMLAR
Dünya, bugünkü şeklini alıncaya kadar çeşitli dönemlerden geçmiştir. Birbirinden farklı özellikler gösteren bu dönemlerden her
birine jeolojik devir denir. Ülkemizde tüm jeolojik devirlere ait özellikler bulunmaktadır. Bu devirlerde Türkiye’nin jeolojik yapısında
aşağıdaki gelişmeler meydana gelmiştir.

I. Jeolojik Zaman (Paleozoik) III. Jeolojik Zaman (Neozoik - Tersiyer)
• Zonguldak ve çevresinde taş kömürü yatakları oluşmuştur. • Kuzey Anadolu Dağları ve Toros Dağları Alp-Himalaya kıvrım
DATA
• Türkiye’nin eski kara kütleleri (masif alanlar) oluşmuştur. sistemine bağlı olarak oluşmuştur.
Bunlar; • Linyit, petrol yatakları ve bor mineralleri bu dönemde oluş-
► Bitlis masifi ► Daday - Devrekani masifi muştur.
► Kırşehir masifi • Kuzey Anadolu ve Batı Anadolu fay hatları oluşmuştur.
► Yıldız Dağları masifi ► Zonguldak masifi • Akarsu ve vadi sistemleri oluşmuştur.
► Anamur masifi ► Ardahan masifi • Güneyden ve kuzeyden sıkıştırma sonucunda dağlarımız
► Menteşe masifi ► Tokat masifi doğu - batı yönlü uzanmıştır.
► Mardin masifi ► Biga masifi III. Jeolojik Zaman (Kuaterner)

lar oluşmuştur.
II. Jeolojik Zaman (Mezozoik) • Epirojenik hareketlerle Ege ve Marmara denizleri ile Boğaz-
• Dinozorların görüldüğü dönemdir. İlk memeli hayvanlar ve • Türkiye arazisi toptan yükselmeye maruz kalmıştır.
kuşlar ile ilk iğne yapraklı ağaçlar bu dönemde ortaya çıktı. • Buzullar dönemi yaşanmış, dönemin sonunda ise ilk insan
• Ülkemizin bulunduğu alan Tetis Denizi’nin suları altındadır. ortaya çıkmıştır.
• Büyük ölçüde tortulanma ve birikmeler oluşmuştur. • Türkiye’de bulunan volkanik dağlar bu dönemde oluşmuştur.
• Magma yeryüzüne çıkmadan derinlik volkanizmasını (Ulu- • Türkiye bugünkü görünümünü kazanmıştır.
dağ) oluşturdu.

NOTOT

 N
• Ülkemizde her jeolojik döneme ait araziler bulunduğundan maden çeşitliliğimiz fazladır.
• Ülkemizin genç oluşumlu bir ülke olması deprem riskinin fazla olması, akarsuların denge profiline ulaşmamış olması, linyit
yataklarının yaygın oluşu, kırıklı yapının yaygın olması, sıcak su kaynaklarının fazla olması yüzey şekillerinin engebeli ve yük-
sek olması yakın bir jeolojik zamanda oluşumunu tamamladığının kanıtıdır. (III. jeolojik zaman)

568