Page 13 - ayt-konsensus-edebiyat

İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı Test - 14
1. (I) Türkler, İslamiyet’le tanışmadan önce bozkır yaşa- 4. I. Yabancı etkilerden uzak, saf bir Türkçenin kullanıl-
mının özelliklerine dayalı bir edebiyat anlayışı geliştir- ması
mişlerdir. (II) Farklı amaçlarla düzenlenen törenlerde II. Şiirlerin sığır, şölen, yuğ adı verilen toplantılarda
söyledikleri şiirlerde özellikle doğanın yeri dikkat çek- doğmuş olması
mektedir. (III) Sözlü edebiyat ürünlerinin ilk örneklerini III. Daha çok, tam ve zengin kafiyenin tercih edilmesi
Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı Lugati’t-Türk adlı eserinde
görmekteyiz. (IV) Bu örnekler içinde koşuk, sagu ve sav IV. Ayrılık, gurbet, ilahi aşk gibi konuların işlenmesi
gibi ürünler yer almaktadır. (V) Hece ölçüsüyle söylenen V. Şiirlerin ozan, kam gibi adlarla anılan kişiler tarafın-
sagularda aşk ve doğa konusu öne çıkmaktadır. dan kopuz eşliğinde söylenmesi
EDİTÖR YAYINEVİ
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde Yukarıdaki numaralanmış özelliklerden hangileri
bir bilgi yanlışı vardır? Sözlü Edebiyat Dönemi'yle ilgili değildir?
A) I B) II C) III D) IV E) V A) I ve II B) I ve III C) II ve III
D) III ve IV E) IV ve V
2. Türk edebiyatına ait İslamiyet öncesi sözlü edebi-
yat ürünleriyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
5. Sözlü edebiyat ürünlerinden “koşuk” ile ilgili aşağı-
A) Şiirlerde yabancı etkilerden uzak, saf bir Türkçenin daki bilgilerden hangisi yanlıştır?
kullanıldığı
A) Sığır ve şölen adlı törenlerde söylenir.
B) Şiirlerin din adamı ve hekim kimliği öne çıkan say- B) Beyit nazım birimiyle oluşturulur.
gın kişilerce söylendiği
C) Genellikle 7’li hece ölçüsüyle söylenir.
C) Koşuklarda genellikle din dışı konuların işlendiği
D) Bahar betimlemelerine sıkça yer verilir.
D) Sagularda, ölen kişinin yiğitliklerinin dile getirildiği
E) Tabiat, aşk ve kahramanlık teması işlenir.
E) Savların tamamının hece ölçüsüyle ve dörtlüklerle
yazıldığı

6. (I) İslamiyet öncesi Türk edebiyatının ilk yazılı ürünleri
3. Aşağıdakilerin hangisinde yapılan tanım, birlikte ve- Göktürkler ve Uygur dönemi eserlerini kapsar. (II) Bu
rildiği terim ile ilgili değildir? ürünler arasında mezar taşlarından oluşan kitabeler ile
Uygur hanlıklarından kalan ve daha çok Buda ile Ma-
A) Eski Türklerde şiir söyleyen, toplumda hâkim,
hekim, büyücü ve şair olarak bilinen sanatçı kişiler- ni dinlerine ait eserler vardır. (III) Yazıtlara “bengü taş-
dir. (Şaman) lar” da denmektedir çünkü kağanlar, bu sözlerin taşlar
üzerinde sonsuza dek kalacağını ve Türk milletinin de
B) Eski Türklerin sevinç ve mutluluk verici olayları kut- bunlardan ders alacağını düşünmüşlerdir. (IV) Kültigin,
lamak için düzenledikleri oyunlu ve ezgili şenlikler. Bilge Kağan ve Tonyukuk adına dikilen Yenisey Yazıtla-
(Şölen)
rı’nın yazarı Yollug Tigin’dir. (V) İlk yazılı ürünler arasın-
C) Eski Türklerde günümüzdeki bağlamanın atası olan da yer alan “Altun Yaruk”, Uygur Türklerine ait birçok
bir müzik aletidir. (Baksı) hikâyeden oluşmaktadır.
D) Eski Türklerin ezgiler ve oyunlar eşliğinde topluca
çıktıkları sürek avları. (Sığır) Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde
bir bilgi yanlışı vardır?
E) Eski Türklerde sevilen ve sayılan kişilerin ölümün-
den sonra düzenlenen cenaze törenleri. (Yuğ) A) I B) II C) III D) IV E) V

İslamiyet’in Kabulünden Önceki Türk Edebiyatı dönemi ikiye ayrılmaktadır: Sözlü Edebiyat Dönemi Ürünleri
1. Sözlü Edebiyat Dönemi 2. Yazılı Edebiyat Dönemi Koşuk: Yiğitlik, aşk, doğa vb. konuların işlendiği şiirlerdir. Kopuz eşliğinde söyle-
nir. Nazım birimi dörtlüktür. Uyak düzeni aaab, cccb, dddb şeklindedir. Bu şiirlerin
Sözlü Edebiyat Döneminin Özellikleri: halk edebiyatımızdaki karşılığı koşma, divan edebiyatımızdaki karşılığı ise gazel'dir.
Şiirler kopuz adı verilen bir tür saz eşliğinde söylenmiştir. Dildeki sözcük sayısı sınırlı Sav: Özlü sözlerdir. Günümüzde atasözü dediğimiz bu tür sözlere Osmanlı dönemin-
kalmıştır. Yabancı dillerin etkisi yoktur. Saf bir Türkçe vardır. Tabiatla iç içe oldukların- de ise “darbımesel” denmiştir.
dan sanatçılar benzetmelerde doğadan yararlanmışlardır. Bu dönemin asıl ürününü do- Sagu: Devlet büyüklerinin ölümü üzerine duyulan acıyı dile getirmek için söylenen
ğal destanlar oluşturur. Şiirlerde işlenen konular, kahramanlık, yiğitlik, ölüm, savaş ve şiirlerdir. Bu şiirlerde ölen kişilerin yiğitliklerinden, mertliğinden, yaptığı iyiliklerden
aşktır. Milli ölçümüz hece ölçüsünün daha çok 7'li, 8'li ve 11'li kalıpları tercih edilmiştir. söz edilir. Uyak düzeni koşuktaki gibidir. Yuğ törenlerinde söylenen sagunun halk
Şiirlerde yarım uyak ve redif kullanılmıştır. Nazım birimi dörtlüktür ve ürünler anonimdir. edebiyatındaki karşılığı ağıt, divan edebiyatındaki karşılığı mersiye'dir.
31