Page 67 - tyt-tum-dersler-konu

BÖLÜM
İNSAN - DOĞA VE COĞRAFYA
1

DOĞA VE İNSAN ETKİLEŞİMİ rıyla su taşınarak su ihtiyacı olan tarım ürünleri yetiştiril-
miştir. Ulaşıma engel faktörler köprü ve tünellerle aşıl-
mıştır. Tarım alanları ve yerleşilebilir alanlar artmıştır.
Kanallarla denizler birbirine bağlanmıştır.
Karadeniz'de dağlar kıyıya paralel uzandığından kıyı ile
iç kesim arasında ekonomik faaliyetler farklı olmuştur.
EDİTÖR YAYINEVİ
Günümüzde deniz doldurularak, Ordu - Giresun Hava
Limanı ve dağ yamaçlarına basamaklandırma yöntemi
yapılmıştır.
Ev yapımında kullanılan malzemelerde doğal çevrenin
etkisi vardır. Karadeniz'de ahşap, Şanlıurfa'da kerpiç,
Mardin'de ve Akdeniz'de taş evler yaygındır. Erzurum
Kars'ta evler kalın duvarlı küçük pencereli yapılmaktadır.
İnsanlar, doğadan daha çok faydalanmak için doğaya
müdahalelerde bulunmuştur. Bu müdahaleler de çeşitli
çevre sorunlarına neden olmuştur. Sanayi kuruluşları-
nın kontrolsüz artması, atmosfere bırakılan sera gazları
Doğa, bütün canlıların yaşam alanını oluşturmaktadır. küresel ısınmaya neden olmaktadır. İnsanoğlu kendi
Doğal sistemler atmosfer (hava küre), litosfer (taş küre), eliyle kendi yaşam alanına zarar vermektedir.
su küre (hidrosfer) ve biyosfer (canlılar küresi)den oluş-
maktadır. Bu dört unsur birbiriyle etkileşim halindedir. NO
Birindeki değişim diğerini de etkiler. Biyosfer; atmosfer, ŗ
litosfer, hidrosfer, bitki ve hayvanlardan oluşur. Geri kalmış ülkelerde doğanın insan üzerindeki etkisi
daha fazladır.
İnsanlar, yaşamlarını devam ettirebilmek için doğal çev-
reye uyum sağlamak zorunda kalmıştır. Doğal çevre COĞRAFYANIN KONUSU VE BÖLÜMLERİ
insanların giyinme, beslenme ve ekonomik faaliyetleri-
nin farklı olmasına yol açmıştır. Doğal çevre insanların İnsanın içinde bulunduğu mekânı ve bu mekân ile olan
karakterlerinde bile etkili olmaktadır. ilişkilerini coğrafya inceler. Yani insan ve insanın faali-
yetlerini sürdürdüğü mekân coğrafyanın inceleme konu-
Sıcak iklim bölgelerinde yaşayanlar sebze ve meyve
ağırlıklı beslenip daha ince kıyafetleri giyerler. Soğuk sunu oluşturur. Mekân canlı ve cansız çevreden oluşur.
bölgelerde yaşayan insanlar yağlı ve protein değeri yük- Bitki, insan ve hayvan canlı; taş küre, su küre ve hava
sek hayvansal ürünleri tercih ederler. Türkiye gibi ılıman küre de cansız elemanlardır.
kuşakta yaşayan insanlar yılda dört mevsim yaşadığın- Coğrafyanın konusunu atmosfer, hidrosfer, litosfer ve
dan değişen mevsim şartlarına göre yaşamlarına yön biyosfer oluşturmaktadır.
verirler.
Tarım ürünlerinin yetiştirilmesinde iklim, yeryüzü şekil- Coğrafyanın Bölümleri
leri etkili olmaktadır. Örneğin; zeytin tarımı Akdeniz iklimi 1) Fiziki Coğrafya: Doğal sistemlerdeki coğrafi olayları
görülen yerlerde, çay tarımı ise nemli ılıman iklim bölge- inceler.
lerinde yapılır. Doğal çevre turizm faaliyetlerini de etkile-
mektedir. Örneğin; ülkemizde Karadeniz ve Akdeniz böl- a. Jeomorfoloji (Yeryüzü Şekilleri Bilimi): Yeryüzü
geleri deniz kenarında yer almasına rağmen Akdeniz'de şekillerinin (dağ, vadi, ova, plato) oluşumunu ve dağılı-
güneşli gün sayısı daha fazla olduğundan plaj turizmi şını inceler.
daha çok gelişmiştir. Yer şekillerinin dağlık ve engebeli b. Klimatoloji (İklim Bilimi): İklimin ve iklim elemanları-
olduğu alanlarda kış turizmi gelişme göstermiştir. nın oluşumunu ve dağılışını inceler.
Önceki dönemlerde doğanın insan üzerinde etkisi daha c. Hidrografya (Sular Coğrafyası): Yer üstü ve yer altı
fazlaydı. Zamanla bilgi birikiminin artması ve teknolojik sularını inceler.
gelişmelerle insanın doğa üzerindeki etkisi artmıştır.
Muz ve pirinç gibi sıcak iklim bölgelerinde yetiştirilen d. Biyocoğrafya (Canlılar Coğrafyası): Bitki ve hayvan
tarım ürünleri teknolojik gelişmelerle soğuk bölgelerde topluluklarının dağılışını inceler.
de yetiştirilmeye başlamıştır. Kurak alanlara boru hatla- e. Toprak Coğrafyası: Yeryüzündeki toprakların dağı-