Page 67 - tyt-tum-dersler-konu
P. 67

BÖLÜM
             İNSAN - DOĞA VE COĞRAFYA
                                                                                         1








                 DOĞA VE İNSAN ETKİLEŞİMİ                 rıyla su taşınarak su ihtiyacı olan tarım ürünleri yetiştiril-
                                                          miştir. Ulaşıma engel faktörler köprü ve tünellerle aşıl-
                                                          mıştır.  Tarım  alanları  ve  yerleşilebilir  alanlar  artmıştır.
                                                          Kanallarla denizler birbirine bağlanmıştır.
                                                          Karadeniz'de dağlar kıyıya paralel uzandığından kıyı ile
                                                          iç  kesim  arasında  ekonomik  faaliyetler  farklı  olmuştur.
                              EDİTÖR YAYINEVİ
                                                          Günümüzde  deniz  doldurularak,  Ordu  -  Giresun  Hava
                                                          Limanı  ve  dağ  yamaçlarına  basamaklandırma  yöntemi
                                                          yapılmıştır.
                                                          Ev  yapımında  kullanılan  malzemelerde  doğal  çevrenin
                                                          etkisi  vardır.  Karadeniz'de  ahşap,  Şanlıurfa'da  kerpiç,
                                                          Mardin'de  ve  Akdeniz'de  taş  evler  yaygındır.  Erzurum
                                                          Kars'ta evler kalın duvarlı küçük pencereli yapılmaktadır.
                                                          İnsanlar,  doğadan  daha  çok  faydalanmak  için  doğaya
                                                          müdahalelerde bulunmuştur. Bu müdahaleler de çeşitli
                                                          çevre  sorunlarına  neden  olmuştur.  Sanayi  kuruluşları-
                                                          nın kontrolsüz artması, atmosfere bırakılan sera gazları
           Doğa,  bütün  canlıların  yaşam  alanını  oluşturmaktadır.   küresel  ısınmaya  neden  olmaktadır.  İnsanoğlu  kendi
           Doğal sistemler atmosfer (hava küre), litosfer (taş küre),   eliyle kendi yaşam alanına zarar vermektedir.
           su küre (hidrosfer) ve biyosfer (canlılar küresi)den oluş-
           maktadır.  Bu  dört  unsur  birbiriyle  etkileşim  halindedir.      NO
           Birindeki değişim diğerini de etkiler. Biyosfer; atmosfer,   ŗ
           litosfer, hidrosfer, bitki ve hayvanlardan oluşur.  Geri kalmış ülkelerde doğanın insan üzerindeki etkisi
                                                           daha fazladır.
           İnsanlar, yaşamlarını devam ettirebilmek için doğal çev-
           reye  uyum  sağlamak  zorunda  kalmıştır.  Doğal  çevre   COĞRAFYANIN KONUSU VE BÖLÜMLERİ
           insanların  giyinme,  beslenme  ve  ekonomik  faaliyetleri-
           nin farklı olmasına yol açmıştır. Doğal çevre insanların   İnsanın içinde bulunduğu mekânı ve bu mekân ile olan
           karakterlerinde bile etkili olmaktadır.        ilişkilerini coğrafya inceler. Yani insan ve insanın faali-
                                                          yetlerini sürdürdüğü mekân coğrafyanın inceleme konu-
           Sıcak  iklim  bölgelerinde  yaşayanlar  sebze  ve  meyve
           ağırlıklı  beslenip  daha  ince  kıyafetleri  giyerler.  Soğuk   sunu oluşturur. Mekân canlı ve cansız çevreden oluşur.
           bölgelerde yaşayan insanlar yağlı ve protein değeri yük-  Bitki, insan ve hayvan canlı; taş küre, su küre ve hava
           sek hayvansal ürünleri tercih ederler. Türkiye gibi ılıman   küre de cansız elemanlardır.
           kuşakta yaşayan insanlar yılda dört mevsim yaşadığın-  Coğrafyanın  konusunu  atmosfer,  hidrosfer,  litosfer  ve
           dan  değişen  mevsim  şartlarına  göre  yaşamlarına  yön   biyosfer oluşturmaktadır.
           verirler.
           Tarım ürünlerinin yetiştirilmesinde iklim, yeryüzü şekil-  Coğrafyanın Bölümleri
           leri etkili olmaktadır. Örneğin; zeytin tarımı Akdeniz iklimi   1) Fiziki Coğrafya: Doğal sistemlerdeki coğrafi olayları
           görülen yerlerde, çay tarımı ise nemli ılıman iklim bölge-  inceler.
           lerinde yapılır. Doğal çevre turizm faaliyetlerini de etkile-
           mektedir. Örneğin; ülkemizde Karadeniz ve Akdeniz böl-  a.  Jeomorfoloji  (Yeryüzü  Şekilleri  Bilimi):  Yeryüzü
           geleri deniz kenarında yer almasına rağmen Akdeniz'de   şekillerinin (dağ, vadi, ova, plato) oluşumunu ve dağılı-
           güneşli  gün  sayısı  daha  fazla  olduğundan  plaj  turizmi   şını inceler.
           daha çok gelişmiştir. Yer şekillerinin dağlık ve engebeli   b. Klimatoloji (İklim Bilimi): İklimin ve iklim elemanları-
           olduğu alanlarda kış turizmi gelişme göstermiştir.  nın oluşumunu ve dağılışını inceler.
           Önceki dönemlerde doğanın insan üzerinde etkisi daha   c. Hidrografya  (Sular Coğrafyası): Yer üstü ve yer altı
           fazlaydı. Zamanla bilgi birikiminin artması ve teknolojik   sularını inceler.
           gelişmelerle  insanın  doğa  üzerindeki  etkisi  artmıştır.
           Muz  ve  pirinç  gibi  sıcak  iklim  bölgelerinde  yetiştirilen   d. Biyocoğrafya (Canlılar Coğrafyası): Bitki ve hayvan
           tarım  ürünleri  teknolojik  gelişmelerle  soğuk  bölgelerde   topluluklarının dağılışını inceler.
           de yetiştirilmeye başlamıştır. Kurak alanlara boru hatla-  e. Toprak Coğrafyası: Yeryüzündeki toprakların dağı-
   62   63   64   65   66   67   68   69   70   71   72