Page 68 - tyt-tum-dersler-konu

454 İNSAN - DOĞA VE COĞRAFYA
lışını inceler. İnsanlar yaşadığı çevreyi merak etmiş ve tanımak iste-
miştir. Yazının keşfinden önce bile insanlar yön bulmaya
f. Kartografya (Harita Bilimi): Haritaların hazırlanışı,
haritalardan yararlanma gibi konuları inceler. Kartog- dayanan bilgi birikimine sahipti. İlk insanlar resim ve ilkel
haritalar yapmışlardır. Çatalhöyük Haritası örnektir. Bu
rafyaya bağlı matematik coğrafya ise Dünya'nın şekli, haritada o zaman aktif olan Tuz Gölü'nün güneydoğu-
boyutları, Güneş sistemindeki yeri gibi konuları inceler.
sundaki bir volkan çizilmiştir.
İlk Çağ'da Thales, Anaksimander, Platon, Hekataios ve
ŗ NO Eratosthenes coğrafyanın ilk kurucuları sayılmaktadır.
Jeoloji (Yer Bilimi), pedoloji (Toprak Bilimi), litoloji (Taş Strabon ve Coğrafya Kılavuzu adlı eseriyle Ptolemaios
Bilimi), jeomorfolojinin içerisinde yer alır. Oseonog- (Batlamyus) coğrafyaya büyük katkı sağlamışlardır.
rafya (Okyanus Bilimi), limnoloji (Göl Bilimi), potamo- Orta Çağ'da Avrupa'da kilisenin baskısı ile coğrafya
loji (Akarsu Bilimi) de hidrografyanın içerisinde yer alır.
uzun bir dönem duraklama dönemine girmiştir. Makdisi,
İbn-i Hurdazbih (İslam coğrafyasının babası), Mesudi,
İbn-i Sina, Biruni bu dönemde önemli kişilerdir.
2) Beşeri ve Ekonomik Coğrafya
Kaşgarlı Mahmut, Divânu Lugâti't Türk adlı eserini yaz-
a. Nüfus Coğrafyası mış, Dünya Dil Haritası bu kitapta yer almıştır. İslam
bilgini Muhammed İdrisi, Kitâb-ür Rüşandi adlı eseriyle
b. Yerleşme Coğrafyası
coğrafi bilgilerini batıya taşımıştır.
c. Kültürel Coğrafya
Yeni ve Yakın Çağ'da Rönesans ve Reform hareketleri-
d. Siyasi Coğrafya nin etkisi ile Avrupa'da gelişmeler olmuştur. Pusulanın
e. Tarihi Coğrafya geliştirilmesiyle coğrafi bilgilerde ve yeni yerlerin görül-
mesinde büyük mesafe kat edilmiştir. Bu dönemde fiziki
f. Enerji Coğrafyası
coğrafyanın kurucusu A. von Humboldt ve beşeri coğraf-
g. Sanayi Coğrafyası
yanın kurucusu Carl Ritter modern coğrafyanın ortaya
Coğrafya h. Ticaret Coğrafyası EDİTÖR YAYINEVİ
çıkmasında büyük rol oynamışlardır.
ı. Sağlık Coğrafyası Osmanlı’da Fatih Sultan Mehmet'in Batlamyus'un kita-
bını tercüme ettirmesi Osmanlı tarihinde ilk coğrafi
i. Turizm Coğrafyası çalışma sayılır. Piri Reis'in Kitab-ı Bahriye, Evliya Çele-
k. Tarım Coğrafyası bi'nin Seyahatname adlı eseri bu dönemde önemlidir.
Ülkemizde Ali Macit Arda, Hamit Sadi Selen, Faik Sabri
TARİHSEL SÜREÇTE COĞRAFYA BİLİMİNİN Duran, Besim Darkot, İbrahim Hakkı Akyol, Reşat İzbı-
GELİŞİMİ rak, Sırrı Erinç ve emekli ikramiyesini Atatürk Üniver-
sitesi Kâzım Karabekir Fakültesi’ne bağışlayan Hayati
Coğrafya: Eski Yunan Dönemi'nde geo ve graphien Doğanay önemli coğrafyacılar arasında yer alır.
kelimelerinin birleşmesinden oluşur. Yer tasviri anlamına
gelmektedir. Coğrafya kelimesini ilk kez Erastoshenes
kullanmış, Türkçe’ye Fatih Dönemi'nde 15. yüzyılda coğ-
rafya kelimesi girmiştir. COĞRAFYANIN İLKELERİ

Coğrafyanın Önemi Nedensellik (Sebep - Sonuç) İlkesi

Ɖ Coğrafya, insanın ufkunu genişletir. Coğrafya bilinci Coğrafyada olayların nedenlerine cevap aranır ve olay-
kazanan birey doğaya farklı açıdan bakar. ların sonuçlarına değinir.
Ɖ Coğrafya, yakın çevremizden başlayarak ülkemizi
ve dünyayı tanımaya yardımcı olur, vatan sevgisini
kazandırır. Karşılıklı İlgi (Bağlantı) İlkesi
Ɖ Çevremizde meydana gelen coğrafi olayları anlam- Coğrafi olayların birbirleri ile olan bağlantılarını inceler.
landırmamıza coğrafya yardımcı olur. Örneğin; tarım alanları ile yerleşmelerin dağılışı arasın-

Ɖ Coğrafya bize harita okumayı öğretir. daki bağlantıya değinir.
Ɖ Coğrafi bilgiler sayesinde ülkemizde ve dünyada mey-
dana gelen iklim, yağış, mevsimler, deprem, küresel
ısınma, yer şekilleri gibi coğrafi olayları öğreniriz. Dağılış (Yayılma) İlkesi

Ɖ Coğrafya sayesinde doğal afetlere karşı tedbir almayı Coğrafyayı diğer bilim dallarından ayıran temel ilkedir.
öğreniriz. Bir olayın "nerede" sorusuna cevap verir.