Page 86 - tyt-tum-dersler-konu

558 ORTA ÇAĞ FELSEFESİ
Mevlana: Ɖ İbn-i Haldun toplumları Hadari (Yerleşik Toplumlar)

Ɖ En önemli eseri “Mesnevi”dir. Ona göre mutlak varlık ve Bedevi (Göçebe Toplumlar) olarak ikiye ayırır. Ona
Allah’tır. Evrenin özü, öteki canlı ve cansız varlıklar da göre Asabiyye (Topluluk Duygusu) bağları güçlü olan
onun belirtileridir. Buna Vahdet-i Vücud (Varlığın bir- toplumdur devlet kurmayı başarır. Devlet toplum gibi
liği) adını verir. Allah güç ve yüceliğini göstermek için doğaldır. Devlet de insan gibi doğar, büyür, yaşlanır
evreni yaratmıştır. Evren görüntüler alanından başka ve ölür.
bir şey değildir. Devletin geçirdiği aşamaları beşe ayırır:

Ɖ İnsan evrendeki yaratılanların hepsinden üstündür. 1. Fetih ve kuruluş aşaması
Çünkü bilgiye erişmiş tek varlıktır. Ayrıca kendisine 2. Hükümdarın tekelleşmesi
ilahi ruh üflenmiş olan tek varlık yine insandır. Bu 3. Ekonomik refahın arttığı ve kültürel unsurların geliş-
nedenle Allah’ın varlığını sezen tek canlı insandır. Ne tiği aşama
EDİTÖR YAYINEVİ
var ki insandaki bedensel ve toplumsal zevkler bunu 4. Doyum, tatmin ve kendini beğenme aşaması
yapmasını engeller. İnsana düşen görev, bu zevklerle
savaşmaktır. Bunu yapmanın biricik yolu “Aşk”tır. Aşk 5. Sefahat, israf ve çöküş aşamasıdır.
yaratılmış her canlının Allah adına sevilmesidir. Aşk
başka bir ifadeyle sevgidir. Orta Çağ Felsefesi Üzerine Akıl Yürütme
Ɖ Orta Çağ felsefesi bireylerin ve hakların üstünde olan
Hacı Bektaş Veli: Hristiyanlığın, İslam’ın veya dini bir topluluğun felse-

Ɖ Benimsediği felsefe öğretisi “Vahdet-i Vücud”dur. fesi olmuştur.
Bu anlayışta Allah’tan başka varlığın bulunmadığını Ɖ Orta Çağ’da felsefeye, vahyi ve Tanrı’nın kelamını
kabul eder. Allah’a ulaşmanın üç aşaması vardır: konu edinen teolojinin altında bir yer verilir.

Ɖ Birinci aşama Vahdet-i Şuhud; Bu aşamada insan Ɖ Orta Çağ filozofları genellikle batıda kilise papazları
çevresinde gördüğü veya şahit olduğu her şeyi tek veya onların emrinde olan kişiler olmuştur. Doğuda
şeyle yani Allah ile açıklar. ise bilim adamları, araştırmacı ve sorgulayıcı kişiliğe
sahip insanlar olmuştur.
Ɖ İkinci aşama Vahdeti Kusud; İnsan çevresinde gör-
Felsefe düğü değişik nesnelerin aynı özden oluştuğunu düşü- Ɖ Orta Çağ felsefesinde fikirler öne sürülen düşünceler
Tanrı, inanç ve iman etrafında şekillenmiştir.
nür ve bunları tek özde birleştirir.
Ɖ Üçüncü aşama Vahdeti Vücud; Bu aşamada tüm var- Ɖ Orta Çağ Batı felsefesi inançla bilgiyi uzlaştırmak
lıklar tek varlık yani Allah’ta birleşip kaynaşır. İnsan amacıyla işe başlamıştır. Ancak bilgi ve inanç büs-
kendi varlığını tek varlığa katar. Bu aşamaya erişen bütün birbirinden ayrıldığı için bunu gerçekleştireme-
kişi kâmil (olgun) insandır. Kamil insan hak ile halkı miştir.
birbirinden ayırmaz. Hak ile halkın birliğine Aynül Ɖ Orta Çağ Doğu felsefesinde ise bilgi inancı kuvvet-
Cem denir. lendirmek için kullanılmış. Bilgi daha çok fikirler üret-
mek ve tartışmakta kullanılmıştır. Bilgi gerçeklik için
Ɖ Ahlak anlayışı eşitlik, kardeşlik, dayanışma, sevgi ve araç olmuştur.
erdeme dayanır. Ona göre her varlığa sevgiyle yak-
laşmak “iyi” sevgisiz yaklaşmak “kötü”dür. Ɖ Orta Çağ Batı felsefesi yöntem, kavram ve kategori-
ler için doğrudan Yunan felsefesinden yararlanmıştır.
Özellikle Aristoteles, Platon ve Plotinus’tan çok etki-
İbn-i Haldun: lenmişlerdir.

Ɖ Tarih felsefesi ve sosyolojinin kurucusu sayılır. En Ɖ Orta Çağ Doğu felsefesi özellikle Aristoteles’ten ve
önemli eseri Mukaddime’dir. Bu eserinde köy-kent Yunan eserlerinin çevrilmesiyle bu kültürden çok etki-
farklılaşması, toplumsal bilinç, tarihsel olayları ve lenmiştir.
devletin kuruluş aşamalarından bahseder. Ɖ Orta Çağ felsefesi dini temellendirme ve ilahi haki-
Ɖ İbn-i Haldun’a göre insan toplumsal bir hayvandır. katlere dayandığı için mutlak hakikatleri bulmuş oldu-
Allah’ın verdiği aklı kullanan insan birbiriyle iş birliği ğuna inanan statik bir felsefedir.
yaparak kurumlar oluşturur ve bunun sonucunda Ɖ Orta Çağ felsefesinde varlık hiyerarşik bir şekilde
kendi deyimiyle ümran (kültür) ortaya çıkar. düzenlenmiştir. En üstte Tanrı, en altta madde vardır.