Page 141 - 10. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları

¦ §
140 ÇEVRE VE TOPLUM
140

* Yer kabuğu hareketleriyle birbirine yaklaşan kıtaların çarpışma alanları ve kıtaların birbirinden
uzaklaşmasıyla beliren yarılma yerleri, yer kabuğunun zayıf direnç alanlarıdır.

* Bu nedenle kıta kenarları volkanik olayların çok olduğu bölgelerdir.

* Magma, bu yerlerdeki kırık ve çatlaklar boyunca yeryüzüne çıkar.
* Volkanik patlama sonucu bacadan önce gazlar, su buharı ve küller, daha sonra kızgın ve eriyik
hâldeki lavlar çıkar.

* Çıkan materyaller çevreye yayılarak hızla soğur.
EDİTÖR YAYINEVİ
* Bu yayılma sırasında lavlar üzerinden geçtiği her şeyi yakar. Volkanik patlama esnasında ger-
çekleşen kül yağmuru, bazen yerleşim birimlerinin üzerini tamamen kaplamaktadır. 2010 yılının
ekim ve kasım aylarında Endonezya’daki Merapi Volkanı’ndan çıkan kızgın kül yağmuru sonucu
çok sayıda insan yaşamını kaybetmiştir.

* Türkiye’de aktif volkan bulunmadığından bu tür doğal afetlere ülkemizde rastlanmaz.
* Volkanik olaylar daha çok levha sınırlarında gerçekleşir. Amerika kıtasının batı kıyıları ile
Asya’nın doğu kıyıları, volkanik olayların en çok görüldüğü yerlerdir. Bu nedenle Büyük Okyanus
kıyılarına “ateş çemberi” de denir.
* Volkanizma sonucu gazlar ortaya çıkar Bu gazlardan bazıları yüksek sıcaklıkta, bazıları da zehirli
olduklarından sızdıkları yerlerde canlılara zarar vermektedir.

* 1815 yılında Endonezya’da yer alan Tambora volkanı patlamış çok sayıda insan ölmüştür. Ayrıca
tarım arazilerinin volkanik malzeme ile örtülmesi sonucu kıtlık yaşanmıştır.

* Aktif volkanların çevresi tehlikeli olmakla birlikte tarım açısından çok elverişlidir. Çünkü bu
bölgelerde mineral bakımından zengin topraklar oluşmaktadır. Bu nedenle tehlikeli olduğu halde
aktif volkanların çevresi nüfus bakımından kalabalık yerlerdir.

HEYELAN

* Yamaç boyunca toprak, taş ve tabakaların kütleler
halinde yer değiştirmesine genel olarak kütle hareketleri
veya heyelan adı verilir.

* Yer kaymasıyla (heyelan), kalın toprak örtüsü veya taba-
kalar eğim doğrultusunda kayar.

* Yer göçmesi ise yer altındaki boşlukların tavanlarının çök-
mesiyle gerçekleşir.
* Heyelanın gerçekleşebilmesi için temel koşul fazla eğimdir.

* Düz arazide bu tür olaylar gerçekleşmez.
* Tabakaların jeolojik yapısı, yer kaymasını etkileyen diğer bir etmendir.