Page 9 - 10. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları

¦ §
8 8 DOĞAL SİSTEMLER

Mezozoik (II. Jeolojik Zaman): Dinozorlar ortaya çıktı. Pangea ikiye ayrıldı. İlk kuşlar, ilk memeliler ve
ilk çiçekli bitkiler ortaya çıktı.

Senozoik-Kuaterner-Tersiyer (III. Jeolojik Zaman): İlk insanlar ortaya çıktı. Atlas ve Hint okyanus-
ları belirginleşti. Dinozorlar ortadan kalktı. Alp-Himalaya kıvrım dağları ortaya çıktı. Ege Denizi, İstanbul
ve Çanakkale boğazları oluştu. Buzul çağlarından sonra iklim günümüzdeki koşullarına ulaştı. Linyit, petrol
ve tuz yatakları oluştu. Büyük memeli hayvanlar ortaya çıktı.

N
NOTOT
EDİTÖR YAYINEVİ
y Jeolojik devirler hakkında bilgi edinmek için genellikle fosillere ve tortul tabakalara bakılır.

TÜRKİYE’NİN JEOLOJİK GEÇMİŞİ

* Alp kıvrım kuşağında yer alan Türkiye’de farklı jeolojik devirlerde oluşmuş araziler bulunmak-
tadır.

Paleozoik (I. Jeolojik Zaman) : Masif adı verilen sert kütleler yer almaktadır.
Trakya’da Yıldız Dağları, Ege’de Saruhan - Menteşe, İç Anadolu’da Kırşehir, Doğu Anadolu’da Bitlis,
Karadeniz’de Zonguldak - Bartın (taş kömürü), Daday - Devrekani, Güneydoğu’da Mardin (Derik) I. jeo-
lojik zamanda oluşmuştur.

Mezozoik (II. Jeolojik Zaman) : Tetis Denizi tabanında tortullanma (birikme) oluşmuştur. Bu tortullar
daha sonra kıvrılarak şimdiki dağ kuşaklarımızı oluşturacaktır.

Senozoik (III. Jeolojik Zaman) : Tetis Denizi’ndeki birikmeler yükselerek Kuzey Anadolu ve Toros dağ
kuşaklarını meydana getirmiştir. Tuz, Linyit, petrol ve bor yataklarımız bu dönemden kalmıştır.

* Zamanın sonlarına doğru Anadolu Yarımadası kuzeyden ve güneyden sıkışarak yükselmeye uğra-
mış, derin ve uzun faylar oluşmuştur. İç Anadolu ve Doğu Anadolu’daki volkanik dağlar bu
dönemde oluşmaya başlamıştır. Peneplen (yükseltisi az, düz araziler) alanlar artmıştır.

* Senozoik’in Kuaterner Dönemi’nde Egeid karası çökmüş ve Ege Denizi oluşmuştur.
* Doğu Anadolu ve Batı Anadolu’da bazı alanlarda buzullaşmalar meydana gelmiştir. Akdeniz’in
suları bu alana dolarak Karadeniz oluşmuştur. İstanbul ve Çanakkale boğazları oluşmuştur.
Türkiye arazisi bugünkü görünümünü almıştır.

TÜRKİYE’DE TEKTONİK OLAYLAR

* Türkiye depremlerin sıklıkla görüldüğü arazilerden biridir. Türkiye’deki birinci derece deprem alan-
ları faylara paralel olarak üç kuşak halinde uzanmaktadır.

Kuzey Anadolu Fay Kuşağı : Türkiyede’ki en uzun fay hattıdır. Bu hat Saros Körfezi’nden başlar; Mar-
mara Denizi, Adapazarı, Düzce, Bolu, Çankırı, Erzincan ve Erzurum üzerinden doğuya uzanır. Yıkıcı deprem-
lerin çoğu bu kuşakta gerçekleşir.