Page 89 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ § 89
89
ŞİİR
TERKİBİBENT œ Özellikler:

* Toplumun bozuk yönleri, dalkavukluklar, ida- * Bentlerin kafiye düzeni gazeldeki gibidir. Ter-
recilerin kötü davranışları, felsefi görüşler, ciibentte bentlerin sonunda bulunan vasıta
toplumdan şikâyet, Allah’ın varlığı ve kud- beyti değişmez, tekrar eder. Dolayısıyla ter-
reti, kâinatın sonsuzluğu, insanın bu kudret ciibentlerde bentler arasında konu bütün-
ve sonsuzluk karşısındaki durumu ve hayat- lüğü vardır. Bu nazım şeklinde bentler 4 ile
taki zıtlıklar gibi konuların işlendiği nazım 10 beyitten oluşur. Ziya Paşa bu türün en
şeklidir. Aruz vezniyle yazılır. Terkibibent en önemli ismidir.
EDİTÖR YAYINEVİ
az 3, en fazla 10 bentten oluşur ve her bent » Sâkî getir ol bâdeyi kim mâye-i cândır,
6 ile 10 beyitten meydana gelir. (Ey saki, o şarabı getir ki canın mayasıdır.)
Ârâm-dih-i akl-ı melâmet-zedegândır.
œ Özellikler: (Ayıplanmış kimselerin aklına huzur verendir.)

* Bentlerin kafiye düzeni gazele benzer. Yani Ol mey ki olur saykal-ı dil ehl-i kemâle,
ilk beyit kendi arasında kafiyeli, sonraki (O şarap ki olgun kimselerin gönlüne cila olur.)
beyitlerin ilk mısrası serbest ikinci mısra ilk Nâ-puhtelerin aklına bâdî-i ziyândır.
beyitle kafiyelidir. (aa, xa, xa, xa, xa...) (Lakin acemi kimselerin aklına ziyan verir.)

* Her bende “hane”, bentleri bağlayan beyitlere
de “vasıta” adı verilir. Her bendin sonunda DİVAN EDEBİYATINDAKİ AKIMLAR
vasıta beyti denen bir beyit vardır. Sebk-i Hindi: Hint tarzı ya da Hint üslubu

* Bu beyit her bentten sonra değişir ve vasıta anlamına gelen bu akım mübalağa ve tezat
beyti, bentteki dizelerden ve diğer vasıta sanatları başta olmak üzere şiirde sanatlı söy-
beyitlerinden ayrı kafiyelenir. (aa xa xa xa leyişi ön plana çıkaran bir akımdır. Anlaşılması
xa xa bb...) Bağdatlı Ruhi ve Ziya Paşa bu zor benzetmeler ve yapay bir şiir dili Sebk-i
türün edebiyatımızdaki önemli isimlerindendir. Hindi akımının belirgin özelliklerindendir. Bu akı-
» Pek rengine aldanma felek eski felektir mın Türk edebiyatındaki temsilcileri Nef’i, Naili,
(Felek eski felektir, görüntüsüne aldanma) Neşati, Şeyh Galip'tir.
Zira feleğin meşreb-i nasazı dönektir Mahallileşme (Yerlileşme): Mahallileşme
(Zira feleğin özünde döneklik vardır) akımı, halk dilinde kullanılan kelime ve deyim-

Ya bister-i kemhada ya viranede can ver lere şiirde yer vermeyi ve bu sayede şiir dilini
(Ya kuş tüyü yatakta ya viranede can ver) sadeleştirmeyi amaçlayan bir akımdır. Özellikle
de İstanbul Türkçesi ile şiir yazma, Arapça
Çün bay u geda hâke beraber girecektir
(Zengin de fakir de toprağa beraber girecek) ve Farsça kelime ve tamlamalar kullanmama
temeline dayanan bu akımın en güçlü ismi
TERCİİBENT Nedim’dir.

* 5 ile 12 arasında değişen bentlerden oluşan; Hikemi Tarz: Bu anlayışa göre şiirde öğre-
felek, Allah’ın kudreti, kâinatın sonsuzluğu, ticilik, öğüt ve hayat dersi ön plana çıkarılır.
hayatın zorlukları, dünyadan şikâyet gibi Bu tarzın divan şiirindeki en güçlü temsilcisi
soyut konuların işlendiği nazım şeklidir. Nabi'dir.