Page 87 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ § 87
87
ŞİİR
KIT'A * Bu nazım şeklinin en önemli ve en tanınmış

* Kıt’a; parça, bölük, cüz anlamına gelir. ismi Lale Devri’nde yaşayan Nedim’dir.
Kıt’alar genellikle dörtlük adıyla anılmakta- œ Özellikler:
dır. Ancak unutulmamalıdır ki kıt’alar, beyit-
lerle kurulur ve iki beyit birleşerek hem ses * Genellikle dörder dizelik bentlerle ve aruz

hem de konu bakımından uyum arz eder. ölçüsüyle yazılır.
* Bent sayısı 3 ile 5 arasındadır. Ancak beş
œ Özellikler: ya da altı dizelik bentlerden oluşan şarkılar

EDİTÖR YAYINEVİ
* İki beyitten oluşan kıt’alarda uyak şeması da vardır.
xa-xa, uzun kıtalarda ise ab-cb, db-eb... şek- * Bestelenmek için yazılan şiirlerdir. İlk bendin
lindedir. son dizesi diğer bentlerde tekrar eder, yani
* Kıt’alarda matla ve mahlas beyitleri bulun- nakarattır.
maz. Kıt’alarda beyitler arasında, yani 4 dize * Kafiye düzeni aaab (aaaa-abab), cccb,
arasında anlam birliği bulunur. dddb... şeklindedir.
* Kıt’alar çeşitli konularda yazılabilir. Kıt’anın * Konusu çoğu zaman aşk, ayrılık, eğlencedir.
konusu şairin herhangi bir konudaki düşüncesi Dili genellikle sadedir. Günlük dile ait söy-
ya da yergisi olabilir. leyişler ve halk deyişleri yer alır. Şarkının

* Divan şiirinde daha çok iki beyitli kıt’alar üçüncü dizesine “miyan” denir. Miyan, şarkı-
nın en dokunaklı dizesidir.
yazılmışsa da bu nazım biçimiyle yazılmış
manzumelerin beyit sayısının otuza kadar » Meclis-i cem kurulaldan olagelmiş elbet
çıktığı görülür. İki beyitten uzun olan böyle (İçki meclisi kurulduğundan beri elbet)
kıt’alara “kıt’a-i kebîre” (büyük kıt’a) denir. Câmdan sonra birer buse verilmek âdet
» Her kimün var ise zâtında şerâret küfri (Kadehten sonra birer öpücük vermektir âdet)
Istılâhât-ı ulum ile müselmân olmaz Bari sen ey nigeh-i hasret edip bir cür’et
(Ey hasretli bakış! Bari sen edip cüret)
» Ger kara taşı kızıl kan ile rengîn itsen Şunı bir söylesen olmaz mı kadeh-kâre acep
Tab’a tağyîr virüp la’l-i Bedahşân olmaz (Sakiye şunu söylesen olmaz mı acaba?)
» Eylesen tutîye ta'lim-i edâ-yı kelimât
Nutkı insân olur ammâ özi insân olmaz

RUBAİ

Bent nazım birimi ile yazılan nazım şekilleri * Aruzun kendine özgü kalıplarıyla yazılan ve
şunlardır: tek dörtlükten oluşan nazım şekline rubai
denir. Bu nazım şekli Fars edebiyatından
ŞARKI
edebiyatımıza geçmiştir.
* Türklerin divan şiirine kazandırdığı; aşk, sev-
gili, zevk ve sefa meclislerini işleyen nazım œ Özellikler:
şeklidir. Halk edebiyatındaki türkünün divan * Tek dörtlükten oluşur ve aaxa şeklinde kafi-
edebiyatındaki karşılığıdır. yelenir.