Page 84 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları
P. 84

¦ §
            84                                                                     ŞİİR
            84
             DİVAN ŞİİRİ                           *  Şiirler  konularına  göre  tevhit,  münacat,

             * Yüksek zümre edebiyatı, saray edebiyatı, kla-  naat, methiye, fahriye, mersiye, hicviye gibi
                                                    adlar almıştır.
            sik  Türk  edebiyatı,  eski  Türk  edebiyatı  gibi
            değişik adlarla da anılan divan edebiyatı 13.   *  Duygu ve düşünceler kalıplaşmış sözlerle yani
            yüzyılda Hoca Dehhani’nin yazdığı din dışı şiir-  “mazmunlarla”  ifade  edilmiştir.  Bu  durum
            lerle başlayıp XIX. yüzyıla kadar devam eden   şairlerin  özgürlüğünü  kısıtlamıştır.  Somut
            ve  bu  yüzyılda  etkisini  yitiren  bir  edebiyat   konular  yerine  soyut  konular  işlenmiştir.
                                                    Söyleyiş konudan daha önemlidir.
            geleneğidir.
                                                   Mazmun Nedir?

          œ  Özellikler:                           *  Anlam,  kavram  manalarına  gelir.  Edebi-
                                                    yatta, özellikle divan edebiyatında bazı kav-
          *  Divan şiirinin ilk şairi Hoca Dehhani’dir.   ramları ifade etmek için kullanılan klişeleşmiş

          *  Sanat için sanat anlayışı benimsenmiştir.   (kalıplaşmış) sözlere verilen addır.
            Nazım  birimi  olarak  “beyit”  kullanılmıştır.
          *  Arapça ve Farsça tamlamaların yoğun olduğu YAYINEVİ
                                                    Mazmunlar benzetmeli, cinaslı ve nükteli söz-
                                                   *
            Ancak bent nazım birimiyle yazılan şiirler de   lerdir.  Mazmun,  divan  şairleri  tarafından
            vardır.                                 dönemlerinde sıkça kullanılan bir kavramdır.
          *  EDİTÖR                                *  bazı ifadelerin kullanımı insanın aklında bazı
            Ölçü  olarak  aruz  ölçüsü,  kafiye  olarak  da
          *
                                                    Mazmunun  bir  diğer  anlamı  da  bir  sözün
            genellikle tam ve zengin kafiye kullanılmıştır. *
                                                    içinde  gizli  olan  sanatlılıktır.  Dolayısıyla  da
          *
            ağır bir dil kullanılmıştır.
                                                    düşünceleri oluşturur.
            Anlaşılması zor söz sanatlarına yer vermek
          *
                                                    Örneğin sevgilinin ağzı için “gül, şarap, gonca,
            bir hüner olarak görülmüştür.
                                                    âb-ı  hâyat”  ifadeleri  kullanılır.  Okuyucu  bu
            Aşk, ayrılık, şarap, sevgili, Allah aşkı, doğa
          *
                                                    ifadelerin hangisiyle “sevgilinin ağzının” kas-
                                                    anlar.
            Toplumsal konular geri planda tutulmuştur.
                                                    Mazmun Örnekleri;
            Bütün güzelliği yerine parça güzelliği önem-
          *  gibi konular en çok ele alınan konulardandır.   *  tedildiğini  beyitte  geçen  diğer  ifadelerden
            senmiştir.                             Badem: Göz         Gonca: Dudak, ağız
          *  Hayale dayalı bir şiirdir.            Keman: Kaş         Serv-i  Revan:  Yürüyen

          *  Gerçek hayat ve insan yerine idealize edilmiş   Ok: Kirpik  sevgili
            hayat ve insan anlatılır.
                                                   Servi: Boy         Gece: Saç
          *  Kuralcı ve kalıpçı (belirli kalıpların dışına çıkıl-     Ok: Sevgilinin bakışı
            mayan) bir şiirdir.                    Bülbül: Âşık
                                                                      Yılan: Saç
          *  Gazel, mesnevi, kaside ve rubai gibi Arap ve  İnci: Diş
            İran  edebiyatı  nazım  şekillerinin  yanı  sıra          Bade (Kadeh): Aşk
            Türklere ait olan şarkı ve tuyuğ nazım şekil-  Diken: Rakip
            leri de kullanılmıştır.                Gül: Sevgili       Nergis: Büyüleyici göz
   79   80   81   82   83   84   85   86   87   88   89