Page 84 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ §
84 ŞİİR
84
DİVAN ŞİİRİ * Şiirler konularına göre tevhit, münacat,

* Yüksek zümre edebiyatı, saray edebiyatı, kla- naat, methiye, fahriye, mersiye, hicviye gibi
adlar almıştır.
sik Türk edebiyatı, eski Türk edebiyatı gibi
değişik adlarla da anılan divan edebiyatı 13. * Duygu ve düşünceler kalıplaşmış sözlerle yani
yüzyılda Hoca Dehhani’nin yazdığı din dışı şiir- “mazmunlarla” ifade edilmiştir. Bu durum
lerle başlayıp XIX. yüzyıla kadar devam eden şairlerin özgürlüğünü kısıtlamıştır. Somut
ve bu yüzyılda etkisini yitiren bir edebiyat konular yerine soyut konular işlenmiştir.
Söyleyiş konudan daha önemlidir.
geleneğidir.
Mazmun Nedir?

œ Özellikler: * Anlam, kavram manalarına gelir. Edebi-
yatta, özellikle divan edebiyatında bazı kav-
* Divan şiirinin ilk şairi Hoca Dehhani’dir. ramları ifade etmek için kullanılan klişeleşmiş

* Sanat için sanat anlayışı benimsenmiştir. (kalıplaşmış) sözlere verilen addır.
Nazım birimi olarak “beyit” kullanılmıştır.
* Arapça ve Farsça tamlamaların yoğun olduğu YAYINEVİ
Mazmunlar benzetmeli, cinaslı ve nükteli söz-
*
Ancak bent nazım birimiyle yazılan şiirler de lerdir. Mazmun, divan şairleri tarafından
vardır. dönemlerinde sıkça kullanılan bir kavramdır.
* EDİTÖR * bazı ifadelerin kullanımı insanın aklında bazı
Ölçü olarak aruz ölçüsü, kafiye olarak da
*
Mazmunun bir diğer anlamı da bir sözün
genellikle tam ve zengin kafiye kullanılmıştır. *
içinde gizli olan sanatlılıktır. Dolayısıyla da
*
ağır bir dil kullanılmıştır.
düşünceleri oluşturur.
Anlaşılması zor söz sanatlarına yer vermek
*
Örneğin sevgilinin ağzı için “gül, şarap, gonca,
bir hüner olarak görülmüştür.
âb-ı hâyat” ifadeleri kullanılır. Okuyucu bu
Aşk, ayrılık, şarap, sevgili, Allah aşkı, doğa
*
ifadelerin hangisiyle “sevgilinin ağzının” kas-
anlar.
Toplumsal konular geri planda tutulmuştur.
Mazmun Örnekleri;
Bütün güzelliği yerine parça güzelliği önem-
* gibi konular en çok ele alınan konulardandır. * tedildiğini beyitte geçen diğer ifadelerden
senmiştir. Badem: Göz Gonca: Dudak, ağız
* Hayale dayalı bir şiirdir. Keman: Kaş Serv-i Revan: Yürüyen

* Gerçek hayat ve insan yerine idealize edilmiş Ok: Kirpik sevgili
hayat ve insan anlatılır.
Servi: Boy Gece: Saç
* Kuralcı ve kalıpçı (belirli kalıpların dışına çıkıl- Ok: Sevgilinin bakışı
mayan) bir şiirdir. Bülbül: Âşık
Yılan: Saç
* Gazel, mesnevi, kaside ve rubai gibi Arap ve İnci: Diş
İran edebiyatı nazım şekillerinin yanı sıra Bade (Kadeh): Aşk
Türklere ait olan şarkı ve tuyuğ nazım şekil- Diken: Rakip
leri de kullanılmıştır. Gül: Sevgili Nergis: Büyüleyici göz