Page 278 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

278

AÇIK HA
AÇIK HAVA BASINCIVA BASINCI { Açık hava basıncını ölçen alete barometre denir.
̛ Örnek:
TORIÇELLI DENEYI boş h 1

P 0 P 0
boş h 2

P
0 76 cm cıva
Açık hava basıncının P olduğu ortamda cıva h kadar
2
0
cıva yükselmiştir. Boşluğun yüksekliği h kadardır.
1
Kap deniz seviyesinden daha yüksek bir yere götürüldü-
Italyan fizikçi Toriçelli deniz seviyesinde yaptığı deneyde ğünde h ve h uzunlukları için ne söylenebilir?
EDİTÖR YAYINLARI
içi tamamen cıva dolu bir uzun cam boruyu hiç hava aldır- 1 2
madan cıva dolu kaba batırıyor. Borudaki cıvanın bir kıs- ̚ Çözüm: Kap deniz seviyesinden daha yüksek bir
mının kaba boşaldığı fakat bir süre sonra sabit kaldığı gö- yere götürüldüğünde açık hava basıncı azalacaktır. Bu
rülüyor. Yaptığı ölçümde yüksekliği 76 cm olarak ölçüyor. durumda cıva yüksekliği h azalır, h ise artar.
1
2
Toriçelli aynı deneyi farklı kesite sahip borularla tekrarla- ̛ Örnek:
dığında yüksekliği hep 76 cm olarak ölçüyor.
h
Bu deney sonucunda, borudaki cıvanın 76 cm yükselme-
sinin nedeninin kabın açık yüzeyine açık havanın basınç
yapmasının olduğu anlaşılıyor. cıva
Açık havanın kabın açık yüzeyine yaptığı basınç, gaz ba-
sıncı ile 76 cm yüksekliğindeki cıvanın sıvı basıncı deniz Deniz düzeyinde yapılan toriçelli deneyinde civa düzey-
seviyesinde birbirine eşittir. leri arasındaki uzaklık h kadar olmaktadır.
Buna göre h yüksekliğini azaltmak için;
P = P cıva 1 Atmosfer = 1 atm I. Kaba civa ilave etmek
0
P = 76 cm-Hg = 1 atm II. Boruyu eğimli hâle getirmek
0
III. Civanın sıcaklığını azaltmak
Açık hava basıncının birimi cm-Hg olarak alınır. verilenlerden hangileri yapılmalıdır?
• Toriçelli deneyinde cıvanın yüksekliği;
̚ Çözüm: I ve II yapılırsa h seviyesi değişmez. Civa-
nın sıcaklığı azalırsa h seviyesi azalır. Sıcaklık ve hacim
boş ters orantılıdır.
h Toriçelli Deneyi Ile Kılcallık Arasındaki Fark
• Toriçelli deneyinde sıvının cam boruda yükselmesinin
cıva nedeni açık hava basıncı iken kılcallıkta sıvının cam
boruda yükselmesi, moleküller arasındaki adezyon ve
› Kullanılan sıvının cinsine
kohezyon kuvvetleri arasındaki ilişkidir.
› Ortamın sıcaklığına • Toriçelli deneyinde sıvı yüksekliği cam borunun kesit

› Deniz seviyesine olan yüksekliğe alanına bağlı değilken, kılcallıkta çok önemlidir. Çünkü
› Cam borunun içinde hava olup olmamasına bağlıdır. cam borunun kesit alanı azaldıkça sıvı yüksekliği artar.
• Toriçelli deneyinde borunun cinsi önemli değilken, kıl-
{ Açık hava basıncı yükseklere çıkılırken her 105 m'de callıkta çok önemlidir. Çünkü borunun molekülleri ile
1 cm-Hg azalır. sıvı molekülleri arasındaki adezyon kuvvetini etkiledi-
• Toriçelli deneyinde cıvanın yüksekliği borunun; ğinden sıvı yüksekliğini değiştirir.
• Toriçelli deneyinde sıvının cinsi çok önemlidir. Yoğun-
› duruşuna › kesitine › şekline luk azaldıkça sıvı yüksekliği artar. Kılcallıkta ise sıvı-

bağlı değildir. nın yoğunluğu önemli değildir.