Page 7 - 9. SINIF COĞRAFYA PARAGRAF - GİRİŞ YAYINLARI

2. Ünite: Beşeri Sistemler PARAGRAF TESTI 2

1 Doğal ve beşerî şartların etkileşimi sonucunda yeryü- 3 Su kaynaklarının ve yağışın fazla, yer şekillerinin enge-
zünde farklı yerleşme dokuları ve tipleri ortaya çıkmış- beli, tarım arazisinin az ve parçalı olduğu bölgelerde
tır. İklim özellikleri, yüzey şekilleri, su kaynakları, toprak evler birbirinden uzak ve mesafeli kurulmuştur. Bu tür
özellikleri, bitki örtüsü gibi doğal faktörlerin yanında; yerleşme dokusuna dağınık yerleşme denir. Bu yerleş-
ekonomik faaliyetler, ulaşım koşulları gibi beşerî faktörler melerde birbirinden uzak meskenler patika yollarla birbi-
yerleşme dokularının ve tiplerinin farklılaşmasında etkili rine bağlanmıştır. Dağınık yerleşmeler Türkiye’de daha
olmuştur. Yerleşme özellikleri zaman içinde değişime çok Karadeniz kıyı kuşağında dağ yamaçlarındaki kırsal
uğramaktadır. Doğal koşulların etkisiyle kurulan küçük kesimlerde görülür.
yerleşme alanları; ulaşım, sanayi, madencilik, turizm gibi Bu parçanın konusu aşağıdakilerden hangisidir?
faaliyetlerin bir veya birkaçının etkisiyle büyüme göstere-
bilir. Doğal koşulların yerleşmeye etkisi, ülkelerin geliş- A) Dağınık yerleşmelerin özellikleri ve ülkemizde görül-
mişlik seviyesine göre de değişir. Ülkelerin gelişmişlik düğü yerler
GİRİŞ YAYINLARI
seviyesi arttıkça doğal ortamın yerleşmeler üzerindeki B) Ülkemizin kıyı kuşağında görülen yerleşme tipi
etkisi azalır. C) Ülkemizde dağınık yerleşmelere fazlaca rastlanma-

Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilme- masının nedeni
miştir? D) Ülkemizde görülen yerleşme tipleri

A) Gelişmişlik seviyesine göre yerleşmeleri etkileyen E) Karadeniz’in hangi özelliklerinin dağınık yerleşmele-
unsurların da değiştiğine re zemin hazırladığı
B) Yerleşmeyi etkileyen doğal unsurların neler olduğuna
C) Yerleşmeler üzerinde doğal ve beşerî unsurların bir-
likte etkili olduğuna
D) Yerleşme üzerindeki temel unsurun insan faaliyetle- 4 Deniz kıyısı, akarsu vadisi ve yol boyunca uzanan yerleş-
rinden doğaya kaymasını hızlandıran olaya meler çizgisel bir hat oluşturur. Bu tür yerleşme dokusuna
E) Yerleşmede doğal koşulların daha az etkili olduğu ül- çizgisel yerleşme denir. Dünya üzerinde akarsu boyunca
kelerin niteliğine çizgisel uzanan birçok yerleşme alanı bulunur. Dağların
kıyıya paralel uzandığı Türkiye’nin Karadeniz kıyılarındaki
2 Kuruldukları alan üzerinde evlerin dağılış düzenine veya il, ilçe ve köyler genellikle çizgisel yerleşme dokusuna
yerleşmelerin genel dış görünümüne yerleşme dokusu sahiptir. Genellikle geniş bir düzlüğün ortasında yer alan
denir. Yerleşme dokuları, toplu ve dağınık olarak ikiye yerleşmeler dairesel bir gelişme gösterir. Bu tür yerleşme
ayrılır. Su kaynaklarının sınırlı ve yetersiz, engebenin dokusuna dairesel yerleşme denir. Köylerde okul, cami
az olduğu kurak ve yarı kurak iklim bölgelerindeki kırsal ve meskenlerin bir arada olduğu köy meydanlarının etra-
alanlarda evler birbirine yakındır. Bu tür yerleşme doku- fında gelişen toplu yerleşmeler dairesel dokuludur. Düz
suna toplu yerleşme denir. Bu yerleşmelerde mesken- arazilerde kurulan ve birkaç farklı yönden ulaşım bağ-
ler birbirine bitişik ya da çok yakındır ve sokaklar dardır. lantısı olan şehirler de genellikle dairesel bir yerleşme
Toplu yerleşmeler Türkiye’de İç Anadolu, Güneydoğu ve dokusuna sahiptir.
Doğu Anadolu’nun kırsal kesimlerinde görülür.
Parçaya göre aşağıdaki yerleşim alanlarından hangi-
Parçada yerleşme ile ilgili aşağıdaki sorulardan han- sinin yerleşme dokusu diğerlerinden farklıdır?
gisinin cevabı yoktur?
A) Meskenleri Kuzey Anadolu Dağları’nın denize bakan
A) Yerleşmeler, dağılış düzenlerine göre kaç başlık al- yamaçlarında kıyı boyunca dizilen Rize ili
tında incelenebilir? B) Evleri Yeşilırmak’ın her iki kıyısı boyunca, yan yana
B) Evlerin birbirine yakın olmadığı yerleşme türüne ül- inşa edilen Amasya şehri
kemizin hangi bölgelerinde rastlanır? C) Evlerin köy yolunun kenarında, aynı doğrultuda sıra-
C) Ülkemizde toplu yerleşmelerin örnekleri nerelerde landığı Karabahçe köyü
görülür? D) Akdeniz kıyısı boyunca yerleşilen Antalya’nın Alanya
D) Yerleşme üzerinde iklimin etkisi var mıdır? ilçesi
E) Meskenlerin birbirine yakın olduğu yerleşme türüne E) Birden fazla ana yolun birleştiği merkez etrafına yer-
ne ad verilir? leşilen Aydın’ın Atça beldesi

Giriş Yayınları / 9. Sınıf Coğrafya 35