Page 146 - MİMAR ve MÜHENDİSİN İNŞAAT EL KİTABI BORDO KİTAP - DATA YAYINLARI

CEE: BORDO KİTAP 1635
Köprü, plandaki uzunluğu, kesitteki yüksekliği ve
140
işlevi belli olan düz bir çizgiden ibarettir. Ancak işlevi
belli bir açıklığın geçilmesi olduğundan, statik denge
kurulmalıdır. Bu da köprüleri inşaat mühendisliğinin ilgi
alanı içine sokmakta; dolayısıyla çoğu kez köprüler, bir
çözümü
olarak
strüktür
probleminin
değerlendirilmektedirler. Açıklığın geçilmesi, başarılı
sayılmaları için yeterli olmasa da son derece etkilidir.
KÖPRÜLER Genellikle köprü formunun önemi, peyzajın bir
parçası olarak geriye itilmektedir. Oysa mimari bütün
tasarımlar için söz konusu olan kitlenin biçimlenişi,
mühendislik yapıları olan köprüler için en az diğerleri
DATA YAYINLARI
kadar, hatta onlardan daha fazla önemlidir. Çünkü
bulundukları yerin odak noktasıdırlar; sahip oldukları
boyutla ve açık alanda olan peyzajdaki görsel etkileri
fazladır. Maliyeti yüksek, uzun ömürlü yapılardır. Hem
ekonomik hem de strüktürel nedenlerle yenilenmeleri
çok zor ve pahalı olmaktadır.
Köprüler kullanılan malzeme cinsine, açıklıklarına,
yapısal formlarına, yük taşıma biçimine ve döşeme
tiplerine göre çok çeşitlidir. Köprü inşa tekniği ise,
insanların uygarlıkları ile birlikte ilerlemiştir. Kavimler
arasında mal değiştirme şeklinde başlayan ticaret işleri
ve milletler arasında çıkan kavgalar, taş işlerine önem
kazandırmıştır.
İlk köprülerin Çin'de yapıldığı, oradan Hindistan'a
yayıldığını kaynaklar belirtmektedir. Arada ayaklar
yaparak birden fazla açıklıklı köprüler inşa edilmiştir.

MÖ. 4000'de Mezopotamya'da ve MÖ. 3000 yıllarında
Köprüler belli bir engeli asmak için yapılan, uzun Mısır'da ilk kemere benzer köprülere rastlanmaktadır.
süre dayanması amaçlanan yapılardır. Zor ve yıpratıcı Kemer köprü sisteminde yükler kemerler tarafından
koşullara maruz kaldıkları için oldukça güçlü ve alınır ve yönü değiştirilerek basınç kuvveti olarak
korozyona karsı dayanıklı kaplamalarla korunmaları kemer boyunca nakledilir ve köprü ayaklarında zemine
gerekir. Akarsu, yol, demiryolu vb. engelleri geçmek verilir.
için yapılan üzerine dolgu gelmeyen ve mesnet Köprüler malzemeleri, strüktürel formları ve
eksenleri arasındaki açıklığı 10 m’den fazla olan sanat fonksiyonları olarak çeşitli sınıflara ayrılmaktadır.
yapılarıdır. Köprüleri oluşturan yapı bileşenlerinin farklı olması, bu
Tarihte, Orta Asya'da eski Türk dilinde bugünkü yapı tipinin malzemesine göre sınıflandırma ihtiyacım
“köprü” kelimesinin karşılığı olarak, “köpür”, “köpr-üg” doğurmuştur. Bundan dolayı köprüler; ahşap, taş,
kelimeleri kullanılmış, Uygurca metinlerde Kaşgari, betonarme, metal ve karmaşık malzemeli olarak
“köprüg”, sonra Osmanlıca 'da ibn-ül-Muhanna ile Ebu incelenmektedir.
Hayyam “köprü” diye yazmıştır. Türkmence “köpri”, Başlangıçtan beri köprülerde kullanılmakta olan
Çağatayca “köprük”, Tatarca “köbrük”, Azerice “köprü" dört temel strüktür tipi vardır. Bunlar; kiriş, kemer,
olarak, benzer biçimlerde Türkçe ve komşu dillere konsol ve asma strüktürler. Köprü sistemlerini, çalışma
yerleşmiştir. Türkçenin “köprüg” veya “kobrug” prensiplerine göre ayıran strüktür tipleri, tasarımın
kelimesi, çeşitli Avrupa dillerinde, “brug”, “brig”, formu için temel belirleyicidirler.
“brücke” ve “bridge” olarak kullanılmaktadır. Fonksiyonları bakımından ise karayolunda araç
Genel bir ifadeyle köprü, iki ucunda iki kenar ayağa geçişini sağlayan köprüler, demiryolunda tren geçişini
ve varsa arada orta ayağa oturan bir tabliyeden ibaret sağlayan köprüler ve yaya geçişini sağlayan yaya
sanat yapısıdır. Aşılacak veya geçilecek nokta köprüleri (yaya üst geçitleri) olarak sınıflanmaktadır.
üzerinde şoseyi veya demiryolunu taşıyan yapı Günümüzde köprülere ulaşım işlevlerinin ötesinde
kısmına tabliye denir. Kirişli köprülerde tabliyenin alt kültürel ve simgesel anlamlar yüklenmektedir. Yani
veya üst başlıkta oluşuna göre yan kirişli köprüler ve kent için simgesel yapılar haline dönüşen köprüler,
kirişleri şose altında köprüler çıkar. Her iki durumda karayolu, demiryolu ve yaya köprüleri olarak farklı
döşeme plakı, enlemeler ve bazen boylamalar ana fonksiyonlara hizmet vermektedirler.
kirişlerle birleşerek tabliyeyi meydana getirirler.