Page 18 - tyt-konsensus-felsefe

Siyaset Felsefesi Test - 26

5. Hak, hukuk düzeninin insanlara sağladığı yetkilerdir ve 7. Egemenliğin kaynağı ve sınırları; insanın geniş topluluk-
kişi menfaatlerinin hukuk kurallarınca korunması anla- lar hâlinde yaşamasından bu yana kabile toplulukları,
mına gelir. Hak kavramının bu hâliyle örtüşen iki anlamı site devletleri, imparatorluklar, teokratik devletler veya
ortaya çıkar. Birincisi bir konuda izin verilen ve yasak- cumhuriyetlerde temel bir problem hâline gelmiştir. MÖ
lanmamış olan davranış serbestliğidir. Örneğin hukukun 2000’lerde Gılgamış Destanı ve MÖ 7-8. yüzyıllarda
insanlara sağladığı serbestlikler. İkincisi kişilerin başka Homeros’un İlyada ve Odesa’sında ve kutsal metin-
kişi, topluluk veya devletten isteyebileceği ve talepte lerde yönetimlerin kaynağı ve meşruiyeti ile ilgili çeşitli
bulunabileceği şeylerdir. Örneğin vergisini veren bir va- pasajlar geçmektedir. Fârâbî’nin “Erdemli Şehir” eseri,
tandaşın devletten hizmet beklemesi bir hak durumu- Selçuklularda Nizâmülmülk’ün ve Osmanlılarda Şeyh
dur. Günümüzde haklar; kişisel, toplumsal ve ekonomik Edebali’nin yazı ve tavsiyeleri esas olarak yönetimin
EDİTÖR YAYINEVİ
ve siyasal haklar olmak üzere üç alanı içermektedir. meşruiyeti ile ilgili bulunmaktadır. Egemenliğin kaynağı
Adalet, her kimseye ne gerekiyorsa onun sağlanması soyluluk, zenginlik, kutsallık, savaşçılık, bilgelik ve ada-
ve hakkının verilmesidir. Eşitlik ilkesi içinde insanların let gibi çeşitli unsurlarda aranmıştır.
haklarını kullanabilmesini sağlar. Adalet, hukuk kavra- Parçadan egemenlik kavramıyla ilgili aşağıdaki yar-
mı olmakla birlikte insanın adil olma bilinciyle de ilgilidir. gılardan hangisine ulaşılamaz?
Adil olmak tarafsızlığı gerektirir. Devletin adil olması tüm
yurttaşlarının hakkını eşit bir biçimde verebilmesi ve ko- A) Egemenlik, eski ve yeni kaynaklarda, dünden bu
ruyabilmesini de beraberinde getirir. güne sürekli olarak düşünülmüş ve irdelenmiş bir
kavramdır.
Parçaya göre kişilerin temel haklarını kullanabilme-
leri aşağıdakilerin hangisine bağlanmıştır? B) Egemenliğin kaynağı ile ilgili soyluluk, savaşçılık ve
adalet gibi çeşitli düşünceler vardır.
A) Sağlam bir hukuk ve yargılama sisteminin varlığına
C) Egemenlik sorunuyla ilgili doğuda ve batıda çeşitli
B) Devletin kamusal hayatta insanların özgürlüğünü ta- eserlerde farklı bilgiler bulmak mümkündür.
nımasına
D) Egemenlik kavramı ve bu egemenliğin meşruiyeti
C) Devletin yurttaşlarına eşit ve adil davranmasına arasında bir ilişki üzerine çeşitli düşünceler üretilmiş-
D) Devletin ekonomik ve sosyal hayatta güçlü olmasına tir.
E) Bireysel özgürlüklerin başkalarının hakkını ihlal et- E) Yönetim şekli kabile devletinden cumhuriyetlere doğ-
meden kullanılmasına ru değişse de toplumların egemenlik anlayışları de-
ğişmemiştir.

6. İnsanın toplum içinde başka insanlarla ilişkisi şüphesiz
ahlak dediğimiz bir kurumun varlığını gerektirmiştir. İn- 8. Lord Acton “Her iktidar bozar; mutlak iktidar, mutlaka
sanlar her zaman belli bir topluluk veya toplum içinde bozar.” demektedir. Bu görüşü paylaşan birçok siyaset
ve ahlak kuralları denen kurallar tarafından yönlendiril- filozofu egemenliğin bölünmesini yani kuvvetler ayrılığı
miş veya yönetilmiş olarak yaşamışlardır. Ancak tarihin ilkesini savunur. Devletin temeline yasama gücünü ve
nispeten ileri dönemlerinde insanlar, deyim yerindeyse, ondan bağımsız yürütme ve yargı güçlerini yerleştir.
doğal ahlakî toplumdan yeni bir toplum biçimine, hu- Siyasi egemenliği bireylerin vazgeçilmez, devredilmez
kuki-siyasal topluma geçmişlerdir. Hukuki-siyasal top- temel doğal haklarını koruma ve geliştirme anlayışıyla
lum derken kastettiğimiz, bir toplumun üyelerinin belli belli kayıtlar altında ve sınırlar içinde tutmak ister ve bu
bir egemen gücün yönetimi alanında birbirleriyle aynı sınırları anayasalarla sıkı bir şekilde belirlemeye çalışır.
zamanda hukuki ilişkilere girdikleri, bu egemen güç ta- Egemenliğe anayasalarla konulan bu kayıtlar ve sınırla-
rafından çıkarılan yasalara uymak suretiyle yaşadıkları malardan ötürü bu tür rejimlere anayasal meşruti rejim-
toplum biçimidir.
ler denir. Böyle bir görüşü savunan Locke, Mill, Hayek
Parçaya göre toplum hayatı üzerinde sırasıyla hangi gibi kişiler de anayasal demokrasinin fikir babaları ola-
kural sistemlerinin hakim olduğu belirtilmiştir? rak adlandırılmayı hak ederler.
A) Din kuralları – Ahlak kuralları Parçada ‘Sınırsız iktidar’ sorununun çözümüyle ilgili
B) Ahlak kuralları – Hukuk kuralları hangi kavram anlatılmaktadır?
C) Hukuk kuralları – Siyaset kuralları A) Bağımsız yargı B) Devletin küçültülmesi
D) Hukuk kuralları – Evrensel hukuk kuralları C) Güçler ayrılığı D) Halkın denetimi
E) Ahlak kuralları – Töre kuralları E) Yöneticinin profesyonelliği

56