Page 39 - tyt-tum-dersler-konu
P. 39
EKLER VE SÖZCÜK YAPISI 279
BASİT SÖZCÜK BİRLEŞİK SÖZCÜK
Yapım eki almamış sözcükler basit yapılı sözcüklerdir. Sözcüklerin bir araya gelerek oluşturdukları söz öbek-
Çekim ekleri, sözcüğü türemiş yapmaz. leridir.
X ÖRNE A) Birleşik İsimler
evi ev – i (basit sözcük) İki ismin bir araya gelerek oluşturduğu isim görevindeki
isim ismin i hâli söz öbeğidir. Birleşik isimler birkaç şekilde yapılır.
Ɖ İki ismin bir araya gelmesiyle yapılabilir.
yazdım yaz - dı - m (basit sözcük)
fiil di’li g. şahıs eki X ÖRNE
zaman yeryüzü, hanımeli, buzdolabı , kadınbudu…
Ɖ Sıfatla ismin bir araya gelmesiyle yapılabilir.
A) Güneş balçıkla sıvanmaz. EDİTÖR YAYINEVİ
arabalar araba - lar (basit sözcük)
X ÖRNE
isim çoğul eki Türkçe
sivrisinek, başhekim, Karagöz...
Örneklerdeki sözcükler çekim eki almıştır. Çekim ekleri, Ɖ İsim soylu bir sözcükle fiil görevindeki bir sözcüğün
eklendikleri sözcükleri türemiş sözcük yapmaz. bir araya gelmesiyle yapılabilir.
X ÖRNE
TÜREMİŞ SÖZCÜK
mirasyedi, gecekondu, külbastı…
Yapım eki almış sözcükler türemiş yapılı sözcüklerdir. Ɖ Fiil soylu sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluşturu-
labilir.
X ÖRNE
X ÖRNE
sevgi sev - gi (türemiş sözcük)
Uyurgezer, gelgit, vurdumduymaz…
fiil f.i.y.e.
Ɖ İsimle fiilimsilerin bir araya gelmesiyle oluşturulabilir.
temizlik temiz - lik (türemiş sözcük) X ÖRNE
isim i.i.y.e.
gökdelen, kardelen, cankurtaran…
yapılandırıldı yap - ı - lan- dır - ıl - dı (türemiş s.)
fiil f.i. i.f. f.f. f.f. kip e.
X ÖRNE SÖR
X ÖRNE SÖR
“Gecekondu, albastı, çıtkırıldım, imambayıldı” gibi bir-
Türemiş sıfatlar, adlarla fiillerin kök ya da gövdelerine
leşik sözcükler aşağıdaki yöntemlerden hangisiyle
yapım ekleri getirilerek oluşturulur.
oluşmuştur?
Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde bu yolla yapılmış A) Her iki sözcük de kendi öz anlamı dışında kullanılmıştır.
bir sıfat vardır?
B) Birinci sözcük kendi öz anlamı dışında kullanılmıştır.
C) İkinci sözcük kendi öz anlamı dışında kullanılmıştır.
B) Korkunun ecele faydası yoktur.
D) Eylem soylu sözcükler, birleştikleri sözcükle birlikte
C) Her ağacın meyvesi olmaz. tür bakımından değişikliğe uğrayarak ad ve sıfat oluş-
D) Boş çuval ayakta durmaz. turmuştur.
E) İşleyen demir pas tutmaz. E) Ses değişimi yoluyla oluşan birleşik sözcüklerde, iki
ünlü kaynaşmış ya da hece düşmesi olmuştur.
ÖZÜ
Öncülde verilen bilgi ışığında seçenekler incelendiğinde
E seçeneğinde “İşleyen demir” sıfat tamlamasında ÖZÜ
“iş” sözcüğü “-le” isimden fiil yapım eki ve “y” kay- Verilen örnek sözcüklerin oluşumunu incelediğimizde
naştırma harfi (yardımcı ses), “-en” fiilden isim yapım eylem soylu “konmak, basmak, kırılmak, bayılmak”
eki almıştır. Dolayısıyla türemiş sıfat olmuştur. “demir” sözcüklerinin ad soylu “gece, al, çıt, imam” sözcükle-
adının önüne gelerek bu sözcüğün sıfatı görevini üstlen- riyle birleşerek türlerinin değiştiğini; ad ve sıfat olduğunu
miştir. Doğru cevap E seçeneğidir. görüyoruz. Doğru cevap D seçeneğidir.
