Page 57 - tyt-tum-dersler-konu
P. 57
ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE
BÖLÜM DENGE STRATEJİSİ
16 (1774 - 1914)
OSMANLI DEVLETİ’NİN SİYASİ Ɖ Avrupa devletleri tarafından ulaşılmak istenen hedef-
VARLIĞINA YÖNELİK TEHDİTLER ler şunlardı:
Ý Balkanlar'daki Hristiyan ulusları Osmanlı egemenli-
Ɖ Devletler arası politikada “kendine yeterlilik” ilkesini ğinden kurtarmak; bunu sağlamak için Hristiyan top-
benimseyen Osmanlı Devleti, değişen dünya denge- lulukları isyana teşvik etmek; onların önce özerkliğini
leri karşısında yeni adımlar atarak gücünü korumaya daha sonra bağımsızlıklarını sağlamak
EDİTÖR YAYINEVİ
çalıştı. Bu amaçla 18. yüzyılda devlet kurumlarında Ý Osmanlı Devleti'ne, Asya toprakları üzerinde yaşa-
askerî ve teknik alanlar başta olmak üzere geniş çaplı yan azınlıklar lehine reformlar yaptırmak; onları
ıslahatlara girişildi. özerkliklerine veya mümkünse bağımsızlıklarına
Ɖ Osmanlı Devleti, 19. yüzyılda denge stratejisine yöne- kavuşturmak
lerek sorunların çözümünde diplomasi yöntemini ter- Ý Anadolu'yu paylaşmak, Türkleri Anadolu'dan çıkar-
cih etti. 19. yüzyılda Avrupa’nın siyasetine İngiltere, mak ve İstanbul'u Türklerden almak
Fransa, Avusturya ve Rusya yön vermekteydi.
Ɖ 19. yüzyılda eski gücünden çok uzaklaşmış olan Osmanlı Devleti’nde Milliyetçi İsyanlar
Osmanlı Devleti’nin bu durumunu fırsat bilen Batılı
büyük güçler, Sanayi İnkılabı’nın da getirdiği etkiyle İsyanların Nedenleri:
Osmanlı Devleti’ni parçalama planlarını devreye koy- Ý Fransız İhtilali’nin dünyaya yaydığı milliyetçilik akı-
dular. Bu güçlerin Osmanlı Devleti’ni parçalama giri- mının etkisi
şimlerinin altında yatan asıl neden, devletin zengin Ý Rusya’nın Balkan uluslarını panslavist politika doğ-
doğal kaynaklarına sahip olmaktı.
rultusunda Osmanlı’ya karşı kışkırtması
Ɖ Fransız İhtilali’nin etkisiyle Avrupa’dan dünyaya yayı- Ý Balkan topraklarının savaş alanı hâline gelmesi
lan milliyetçilik akımı büyük imparatorlukların yapısını
bozdu. Bozulan dengelerin yeniden kurulması için Ý Merkezi otoritenin bozulması
Viyana kongreleri düzenlendi. Ý Yöneticilerin halka baskı yapması
Viyana Kongresi (1815) Sırp İsyanı (1804 - 1878)
Ɖ İngiltere, Rusya, Prusya ve Avusturya'nın etkili olduğu Ɖ Osmanlı Devleti’ne isyan eden ilk azınlık Sırplardır.
kongreye Osmanlı Devleti katılmadı. Avusturya Kralı Sırplar 1812 Bükreş Antlaşması ile ayrıcalık, 1829
Metternich (Meternik) başkanlığında bu kongrede Edirne Antlaşması’yla özerklik ve 1878 Berlin Antlaş-
Meternik Sistemi adı verilen bir politika oluşturdular. ması ile bağımsızlık kazanmışlardır.
Ɖ Bu politikaya göre; krallık yönetimler güçlendirilecek,
milliyetçilik isyanları bastırılacak, Fransız İhtilâli'nin Yunan İsyanı (1820 - 1829)
getirdiği fikirlerin yayılması engellenecekti. Ancak Ɖ Osmanlı Devleti’nde bağımsızlıklarını elde eden ilk
Osmanlı Devleti söz konusu olduğunda bunun tam azınlık Rumlardır. İlk Rum isyanı 1820’de Eflak’ta çık-
tersini yaparak bağımsızlık amacıyla ayaklanan Rum- mış ve isyan bastırılmıştır. Ancak Avrupa devletlerinin
ları desteklediler. de desteğini alarak Rumlar daha sonra Mora’da çok
Ɖ Yunan İsyanı'nı bastırma konusunda Osmanlı Devle- büyük bir isyan çıkarmışlarıdır. İsyanı bastıramayan
ti'ne yardım edecekleri yerde Navarin'deki Osmanlı II. Mahmut, Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’dan yardım
donanmasını yakarak onu cezalandırdılar. Böylece istemiştir.
Osmanlı Devleti'ne karşı açıkça çifte standart uygu- Ɖ İsyanın bastırılmasından rahatsızlık duyan Avrupa
layarak kendi içlerinde çelişkiye düştüler. devletleri, Osmanlı Devleti’nin, Yunanistan’ın bağım-
sızlığını tanımasını sağlamak amacıyla 1827’de
Şark Meselesi: Şark Meselesi, ilk olarak Viyana Kong-
resi'nde (1815) siyasî bir terim olarak kullanıldı. Navarin’de Mısır ve Osmanlı donanmasını yakmıştır.
Osmanlı Devleti’nin yakılan donanması için savaş
Ɖ Şark Meselesi, 19. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı Dev- tazminatı istemesi üzerine Rusya, Osmanlı Devleti’ne
leti'nin toprak bütünlüğünün korunması, aynı yüzyılın savaş açmıştır. Yapılan savaşı Osmanlı Devleti kay-
ikinci yarısında Avrupa'daki topraklarının paylaşıl- betmiş ve Rusya ile Edirne Antlaşması (1829) imza-
ması, 20. yüzyılda ise bütün toprakların paylaşılması lanmıştır. Bu antlaşmayla Yunanistan’a bağımsızlık
anlamında kullanıldı. verilmiştir.
