Page 115 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ DESTAN / EFSANE § 1 11515

* Sadece su vardı. Gök ve yer henüz yoktu. Ülgen’in uçtuğu yer ise gök değil denizin üstüydü.
Gökle kastedilen bugün bizim anladığımızdan çok farklıydı. Altay efsanelerinde, büyük bir okya-
nusun ve suyun esas olmasına rağmen, onlara göre insanoğlu, sudan yaratılmamıştı. İnsanoğ-
lunun aslı yine topraktı. Tanrı Ülgen deniz üstünde gezerken yüzen bir kara parçası görür. Yak-
laştığında toprağın üstünde balçığı fark eder. Düşünür ki bu insan olsun. O düşündükçe çamur
insan suretine bürünür. Destanın devamında bu ilk insan olan Erlik, Ülgen’e ihanet edecektir.

SAKA DESTANLARI

EDİTÖR YAYINEVİ
Alp Er Tunga Destanı: MÖ 7. asırda Türk-İran savaşlarında ün kazanmış, İran ordularını
defalarca mağlup etmiş bir Türk hükümdarını anlatır. Bu hükümdar daha sonra İranlılarca hile ile
öldürülmüştür. Onun, İran destanlarındaki adı Afrasyap’tır. Alp Er Tunga’nın ölümünde söylen-
miş bir sagu Dîvânu Lugâtî’t-Türk’te bulunmuştur. Ancak bununla ilgili asıl bilgi Şehname adlı İran
destanında vardır.

Şu Destanı: Şu adındaki bir hükümdarın, Büyük İskender’in Türk illerine yürüyüşü sırasında onunla
yaptığı savaşları anlatır. Sonunda Şu, İskender’le anlaşır ve Balasagun yöresine yerleşir. Bazı
Türk boylarının adlarının nereden geldiğini izah yönüyle önemlidir. Eski Saka Devleti’nin hükümdar-
larına “Şu” adı verilmesi nedeniyle bu destan Saka destanı olarak da bilinir.
HUN DESTANLARI

Oğuz Kağan Destanı: Oğuz Kağan adlı bir hükümdarın savaşlarının anlatıldığı önemli bir Türk
destanıdır. MÖ 2. asırda oluşmuştur. Bu destan, Oğuz Kağan’ın halkına bazı hedefler göstermesi,
Türk cihan hâkimiyeti düşüncesini yansıtması bakımından önemlidir.

Attila Destanı: Batı Hun hükümdarı Attila’nın fetihleri etrafında oluşmuştur. MS 5. yüzyılda
Avrupa’ya korkulu yıllar yaşatan Attila, Rusya’dan Fransa’ya kadar bütün Avrupa’yı almış,
Roma’ya kadar uzanmıştır. Destanda Attila’nın kahramanlıkları anlatılmıştır.

GÖKTÜRK DESTANLARI
Bozkurt Destanı: Destanda yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan Göktürk soyunun yeniden
dirilip çoğalmasında boz bir kurdun anne kurt olarak etkili olması anlatılmaktadır. Türkler savaşta
yenilince düşmanlar tüm Türkleri öldürmüş, bir erkek çocuğun da elini ve ayaklarını keserek batak-
lığa atmışlardır. Bozkurdun kurtardığı bu çocuk daha sonra büyümüş ve Türkler çoğalarak intikam-
larını almışlardır.

Ergenekon Destanı: Düşmanları tarafından yenilgiye uğratılan Türkler, yok olma aşamasına
gelmişlerdir. Düşmanın elinden kaçabilen iki aile, yolu izi olmayan Ergenekon’a gelmiş orada dört
yüzyıl boyunca yaşamış, çoğalmış ve önlerinde yol almalarını engelleyen bir demir dağı eritip
Ergenekon’dan çıkmışlardır. Daha sonra da atalarının düşmanlarını yenip Göktürk Devleti’ni kur-
muşlardır.