Page 189 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

HALK H
HALK HİKÂYELERİİKÂYELERİ 2. ÜNITE 189
• Halk hikâyesi; gerçek ya da gerçeğe yakın olayların nazım-nesir karışık bir şekilde anlatıldığı sözlü edebî ürünler-
dir. Halk hikâyelerinin genel özellikleri şunlardır:
› Olaylar nesirle, duygular ise nazımla anlatılır.
› Genellikle âşıklar tarafından saz eşliğinde anlatılır.

› Göçebe hayattan yerleşik hayata geçişin ilk örnekleridir.
› Halk hikâyelerinde olağanüstülüklere fazla yer verilmez.

› Halkın kullandığı sözcük ve deyimlere yer verilmiştir, sade ve anlaşılır bir dili vardır.
› Fasıl, döşeme, asıl olay, sonuç/dua ve efsane bölümlerinden oluşur.
EDİTÖR YAYINLARI
› Halk hikâyeleri destan ile modern hikâye arasında köprü vazifesi görmüştür ve sözlü gelenekte yayılmıştır.
› Daha çok aşk konusu işlenmekle birlikte din ve kahramanlık konuları da ele alınmıştır.
› Anlatımda kalıplaşmış ifadelere yer verilebilir.

Halk Hikâyelerinde Yapıâyelerinde Yapı Halk Hik
Halk Hik
Halk Hikâyelerinin Bâyelerinin Bölümleri ölümleri
Olay: Halk hikâyelerinde olay, gerçeğe yakın yaşanabi- Fasıl: Bu bölümde anlatıcı dinleyiciyi hikâyeye hazırlar,
lir olaylardır. Olay daha çok kahramanlık ve aşk temaları tekerleme ve türkü söyleyerek ustalığını gösterir.
etrafında gelişir.
Döşeme: Hikâyede geçen kişiler, yer, zaman bu bölüm-
Mekân (Yer): Halk hikâyelerinde mekân belirgin özellik de tanıtılır.
gösterir. Hikâyelerde daha çok şehir isimleri veya yer ola-
Asıl Olay: Hikâyenin merkezindeki olayın anlatıldığı bö-
rak saray, köşk gibi adlar geçer.
lümdür.
Zaman: Halk hikâyelerinde zaman genellikle belirsiz bir
Sonuç/Dua: Bu bölümde hikâye mutlu veya mutsuz son-
özellik gösterir. “zamanın birinde, günlerden bir gün, gel
la biter. Genellikle kavuşamayan aşıklar vardır.
zaman git zaman” gibi ifadeler bu belirsizliği oluşturur.
Efsane: Hikâyelerin sonunda, asıl hikâyenin dışında ba-
Kişiler: Halk hikâyelerindeki kişiler olağanüstü değil ger-
ğımsız olaylara yer verilir. Bu olaylar kavuşamayan sev-
çeğe yakın insanlardır. Ancak peri, cadı, cin gibi olağa- gililerin ahirette buluşacaklarını anlatır.
nüstü varlıklara da yer verildiği görülür.

Halk Hikâyelerinde Kaynaklar âyelerinde Kaynaklar
Halk Hik
K
Konularına Göre Halk Hikâyelerionularına Göre Halk Hikâyeleri Türk kaynaklı hikâyeler: Dede Korkut Hikâyeleri, Ke-
rem ile Aslı, Âşık Garip, Emrah ile Selvihan…
Destansı Halk Hikâyeleri: İçinde destana ait bazı özel-
likleri barındıran halk hikâyeleridir. Bu hikâyelere Dede Arap kaynaklı hikâyeler: Leyla ile Mecnun…
Korkut Hikâyeleri örnek gösterilebilir. Hint-İran kaynaklı hikâyeler: Ferhat ile Şirin...
Dinî - Kahramanlık Hikâyeleri: Tarihe mal olmuş kah-
ramanları veya dinî açıdan önemli kabul edilen erdemli { Cenknameler, XIII. yüzyılda Anadolu sahasında
görülen ve Hz. Ali'nin kahramanlıklarını dine dayalı bir
kişileri konu edinen halk hikâyeleridir. Bu hikâyelere Da-
şekilde işleyen destansı hikâyelerdir. Bu hikâyeler Hz.
nişment Gazi ile ilgili hikâyeler, Hayber Kalesi, Kan Kale-
Ali'nin manevi kimliği etrafında ortaya çıkmış ve sözlü
si ve Hz. Ali ile ilgili cenknameler örnek verilebilir.
gelenekte yayılmıştır. Cenknameler nazım-nesir karışık
Aşk Hikâyeleri: Toplum hafızasında uzun süre yaşayan bir şekilde oluşturulmuş metinlerdir. Hikâyelerde Hz. Ali
aşkların hikâyeleştirildiği sevgi temalı halk hikâyeleridir. "gazi" tipini temsil eder ve gayrimüslimlerle mücadele
Bu hikâyelere Elif ile Mahmut, Âşık Garip, Kerem ile Aslı, eder. Ayrıca cenknamelerde yer yer olağanüstülüklere
Arzu ile Kamber, Tahir ile Zühre hikâyeleri örnek verilebilir. de rastlanır.