Page 198 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

198

{ İslamiyet öncesi Türk edebiyatının sözlü döneminde karşımıza çıkan diğer iki edebî tür sav ve destandır.
• Sav: Bir düşünceyi, bir deneyimi, bir öğüdü en az sözcükle kısaca anlatan kalıplaşmış ifadelerdir. İslamiyet öncesi
dönemde atasözünün karşılığı olan sözlere sav denmektedir.
• Destan: Milletlerin hayatını derinden etkileyen olayların (savaş, doğal afetler, göçler...) çoğunlukla manzum şekilde
anlatıldığı edebî ürünlere destan denir. Destanlar sözlü anlatım geleneği çerçevesinde oluşmuş anonim edebî
ürünlerdir.

{ İslamiyet’in kabulünden önceki Türk şiiriyle ilgili bilgi veren en önemli kaynaklardan biri şüphesiz Kaşgarlı Mah-
mut’un 11. yüzyılda yazdığı Dîvânu Lugâti’t-Türk adlı eserdir. Bu eser her ne kadar İslamiyet’in kabulünden sonra ya-
EDİTÖR YAYINLARI
zılsa da Kaşgarlı Mahmut hemen hemen bütün Türk boylarını gezerek sözlü gelenekte yaşayan ve İslamiyet Öncesi
Dönemi yansıtan birçok şiiri derlemiş ve bu şiirlere eserinde yer vermiştir.

ÇÖZÜMLÜ SORULAR
ÇÖZÜMLÜ SORULAR
1. Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet öncesi Türk 3. • Hece ölçüsü ve dörtlüklerle söylenmiştir.
edebiyatı ürünlerinden olan “koşuk” için söylene- • Yuğ törenlerinde ölen Türk büyüğünün ardından
mez?
söylenmiştir.
A) Nazım birimi dörtlüktür. • Sözlü ürünlerdendir.
B) Uyak düzeni “aaab/cccb/dddb” şeklindedir. • Halk şiirinde karşılığı ağıttır.

C) Kopuz eşliğinde söylenir. Burada özellikleri verilen İslamiyet öncesi Türk
D) Son dörtlükte şairin ismi geçer. edebiyatı ürünü aşağıdakilerden hangisidir?
E) Hece ölçüsüyle söylenir. A) Koşuk B) Destan C) Sagu

Çözüm: İslamiyet öncesi Türk edebiyatı ürünlerinden D) Sav E) Koşma
olan koşuk hece ölçüsüyle, dörtlük nazım birimine göre
yazılan ve aaab cccb dddb şeklinde kafiyelenen nazım Çözüm: İslamiyet öncesi dönemde yuğ adı verilen ce-
türüdür. Koşuklar kopuz eşliğinde söylenir ve aşk, tabiat, naze törenlerinde 7'li hece ölçüsüyle ve dörtlük esasına
kahramanlık gibi konuları ele alır. Koşukların son dörtlü- göre söylenen şiirlere sagu denir. Saguların halk şiirindeki
ğünde şairin adı geçmez. karşılığı ağıt, divan şiirindeki karşılığı ise mersiyedir.

2. Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet öncesi Türk 4. Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet öncesi Türk
şiirinin özelliklerinden değildir? edebiyatının sözlü dönemine ait edebî ürünlerin
özelliklerinden değildir?
A) İslamiyet öncesindeki Türk şiiri yabancı etkilerden
uzaktır. A) Arapça, Farsça sözcüklere yer verilmiştir.
B) Dil, saf Türkçe olup yabancı kelime yok denecek B) Şiir türüne geniş yer verilmiştir.
kadar azdır. C) Ürünlerde hece ölçüsü kullanılmıştır.
C) Hece ölçüsü ve daha çok yarım kafiye kullanılmış- D) Sav, sagu, koşuk, destanlar bu dönemin önemli
tır. edebî ürünlerindendir.
D) Yiğitlik, yurt ve tabiat sevgisi, büyüklere saygı iş- E) Şiirler dörtlükler hâlinde söylenmiştir.
lenen başlıca temalardır.
E) Koşma ve gazel gibi edebî ürünler verilmiştir. Çözüm: İslamiyet öncesi dönemin sözlü edebî ürünle-
ri arasında şiir geniş yer tutar ve bu dönem şiirlerinde
Çözüm: Koşma halk edebiyatı, gazel ise divan edebiyatı yabancı etkilerden uzak bir Türkçe kullanılmıştır. Ayrıca
nazım şekilleri olduğundan İslamiyet öncesinde bu ürün- Arapça ve Farsçanın Türk şiirinde kullanımı İslamiyet'in
lerin verilmesi beklenemez. kabulünden sonra olmuştur.