Page 199 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

İSLAMİYET ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK ŞİİRİ
İSLAMİYET ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK ŞİİRİ 3. ÜNITE 199
• Türkler 10. yüzyıldan itibaren boylar hâlinde İslamiyet’i kabul edince bu din değişikliği her alanda olduğu gibi edebî
alanda da birtakım değişikliklere neden olmuştur.
• Bu dönemde bir yandan İslamiyet öncesi Türk edebiyatı devam ettirilmiş bir yandan da Arap ve Fars kültüründen
edebiyatımıza geçen yeni türler örneklendirilmiştir.

GEÇIŞ DÖNEMI TÜRK ŞIIRI Kutadgu Bilig’deki dört sembolik karakter ve bu ka-
• Geçiş Dönemi; XI ve XII. yüzyılları kapsayan ve İsla- rakterlerin temsil ettikleri değerler şunlardır:
miyet öncesi Türk edebiyatından İslami döneme ge- Küntogdı: Eserde hükümdardır ve hukukun, adaletin
çişi ifade eden bir şiir dönemidir. Bu dönemin edebî sembolüdür.
ürünlerinde İslamiyet öncesi dönemin özellikleri ile Aytoldı: Eserde vezirdir ve saadetin / mutluluğun sem-
EDİTÖR YAYINLARI
İslami dönemin özellikleri bir arada bulunur.
bolüdür.
Geçiş Dönemi olarak adlandırılan dönemin edebî Ögdülmiş: Eserde vezirin oğludur (bilge) ve aklın / bilgi-
ürünleri şunlardır: nin sembolüdür.
› Kutadgu Bilig Odgurmuş: Eserde vezirin kardeşidir (derviş) ve akıbe-

› Dîvânu Lugâti't-Türk tin / kanaatin temsilcisidir.

› Atabetü'l Hakayık
DÎV
› Divan-ı Hikmet DÎVÂNU LUGÂTI'T-TÜRKÂNU LUGÂTI'T-TÜRK
• “Türk Dillerinin Sözlüğü” anlamına gelen Dîvânu Lu-

KUT gâti't-Türk, Kaşgarlı Mahmut tarafından 1072-1074 yıl-
KUTADGU BILIG (Mutluluk Veren Bilgi) ADGU BILIG (Mutluluk Veren Bilgi)
ları arasında yazılmıştır.
• Geçiş Dönemi'nin edebî anlamdaki ilk eseri olan Ku-
tadgu Bilig aynı zamanda İslamiyet'in etkilerinin görül- • Türkçe-Arapça sözlük niteliğinde olan eser, Araplara
Türkçe öğretmek ve Türkçenin de Arapça kadar zen-
düğü ilk eserdir.
• Bu eser 1069 yılında (XI. yüzyıl) Yusuf Has Hacip ta- gin bir dil olduğunu göstermek amacıyla Arapça ya-
zılmıştır.
rafından yazılarak Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra
Han'a sunulmuştur. • Eserde Türkçe sözcüklerin anlamları Arapça açıklan-
• Mesnevi tarzında yazılan eserde hem beyit (6645 be- makta ve bu sözcüklerin kullanım alanlarından örnek-
ler verilmektedir. Kaşgarlı Mahmut eserini hazırlarken
yit) hem de dörtlükler (173 dörtlük) yer almaktadır. Ku-
şiirlerden, dörtlüklerden, ağıtlardan, atasözü ve de-
tadgu Bilig Türk edebiyatında yazılmış ilk mesnevidir. yimlerden yararlanmış; halk ağızlarından derlemeler
• Aruz ölçüsünün kullanıldığı eserde cömertlik, bilgi yapmıştır.
sahibi olma, misafirperverlik, aklı kullanma, alçak- • Sözlü edebiyat dönemine ait edebî ürünler (koşuk,
gönüllülük, gurur ve kibrin kötülüğü gibi erdemlerden
sav, sagu, destan) Dîvânu Lugâti't-Türk'te yazıya ge-
bahsedilir. çirilmiş ve bu sayede günümüze kadar ulaşmıştır.
• Eser, devlet yönetimi konusunda görüşleri dile getirdi- • Eserde Karahanlı Türkçesinin ses özellikleri görül-

ğinden ve devrin hükümdarlarına öğütler verdiğinden mektedir.
siyasetname özelliği de gösterir. Türk edebiyatındaki
ilk siyasetname Kutadgu Bilig'dir. • Eserin sonunda Türk illerini gösteren bir harita vardır.
• Eser Karahanlı Türkçesi (Hakaniye lehçesi) ile yazıl- • Dîvânu Lugâti't-Türk, Türkçenin;
mıştır. › İlk sözlüğü
• Kutadgu Bilig alegorik (sembolik) bir eserdir. Eserde › İlk dil bilgisi (gramer) kitabı

dört tane sembolik karakter vardır ve bu sembolik ka- › İlk derleme çalışması ve
rakterlerin temsil ettikleri değerleri yansıtan diyalog-
lar, eserin çekirdeğini oluşturur. › ilk antolojisidir.