Page 203 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

ANON
ANONİM HALK ŞİİRİİM HALK ŞİİRİ 3. ÜNITE 203
• Söyleyeni belli olmayan, kuşaktan kuşağa sözlü olarak yayılan, ilk söyleyeni unutulduğu için halkın ortak malı olan
edebî ürünler anonim halk edebiyatını oluşturur.
• Sözlü geleneğe dayanan bu edebiyatın ürünleri sade ve anlaşılır bir dille oluşturulmuştur.
• Bu ürünlerde ölüm, aşk, hasret, yiğitlik gibi konular işlenmiştir.
• Daha çok şiir alanında gelişme göstermiş ve bu şiirler, dörtlükler hâlinde ve hece ölçüsüyle oluşturulmuştur.

MÂNI
• Halkın ortak duygularını, sevinçlerini, acılarını yansıtan mâniler 7’li hece ölçüsünün kullanıldığı şiirlerdir.
• Tek dörtlükten oluşur ve uyak düzeni “aaxa” şeklindedir.
• İlk iki dize hazırlık dizesi olarak nitelendirilir, bu nedenle bu dizelere "doldurma dize" adı verilir. Asıl maksadı anlatan
EDİTÖR YAYINLARI
son iki dizedir.
• Konu sınırlaması yoktur. Daha çok aşk, doğa, özlem, gurbet, evlat sevgisi gibi konular işlenir.

Mâni Çeşitleri
Mâni Çeşitleri

Düz Mâni Kesik Mâni (Cinaslı Mâni) Yedekli (Artık) Mâni

Yedişer heceli dört dizeden olu- Birinci dizesi 7 heceden az olan Düz mâninin sonuna anlamı ta-
şan ve aaxa şeklinde kafiyelenen mânilerdir. Bu mânilere cinaslı mamlamak ya da pekiştirmek için
mânidir. Düz mâni, mâni ile ilgili mâni de denir. iki dize daha eklenerek elde edi-
yukarıda verilen özelliklere uyan len mânilerdir. Birinci dize serbest
mâni türüdür. ̛ Örnek: uyaklı, ikinci dize düz mâninin son
Güle naz dizesiyle uyaklıdır.
̛ Örnek:
Bülbül eyler güle naz
Dereler olmasaydı Girdim bir dost bağına ̛ Örnek:
Çiçekler solmasaydı Ağlayan çok gülen az Ağlarım çağlar gibi (a)
Ölüm Allah’ın emri Derdim var dağlar gibi (a)
Ayrılık olmasaydı Ciğerden yaralıyım (x)
Gülerim sağlar gibi (a)
Her gelen bir gül ister (x)
Sahipsiz bağlar gibi (a)

{ İki kişinin karşılıklı söylediği mânilere karşılıklı mani denir. Bu mâniler için “karşı - beri” terimi de kullanılır.

Karşıya kaban derler Karşı kabansız olmaz
Ökçeye taban derler Ökçe tabansız olmaz
Kız hatırın kalmasın Niye hatırım kalsın
Nişanlın çoban derler Sürü çobansız olmaz

TÜRKÜ
• Çoğu zaman ilk söyleyeni unutulmuş, zaman içinde çeşitli eklemeler ve çıkarmalarla değişikliklere uğramış, ezgili
bir şekilde söylenen şiirlerdir.
• Türkülerde hem bireysel (aşk, ölüm, ayrılık...) hem toplumsal (savaş, göç, deprem...) konular işlenebilir.
• Yapısı yönünden iki bölümden oluşur. Birinci bölüm türkünün asıl sözlerinin bulunduğu bölümdür. Buna “bent” adı
verilir. İkinci bölüm ise her bendin sonunda tekrarlanan nakarattır. Buna “kavuştak” ya da “bağlama” denir.
• Ezgilerine (bozlak, hoyrat, kayabaşı) ve konularına (aşk, kahramanlık, asker türküleri) göre çeşitli şekilde adlandırılır.