Page 209 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

D
DİVAN ŞİİRİ - 2İVAN ŞİİRİ - 2 3. ÜNITE 209
Şarkı
Şarkı • Tuyuğlarda mahlas kullanılmaz.
• Aşk, sevgili, zevk ve sefa meclislerini işleyen nazım • Tuyuğlarda genellikle cinaslı kafiye kullanılır.
şekline şarkı denir.
• Şarkı nazım şeklini divan şiirine Türkler kazandırmış- { Tuyuğ ve şarkı divan edebiyatına Türklerin kazan-
tır. dırdığı nazım şekilleridir.
• Bestelenmek için yazılan şiirlerdir. İlk dörtlüğün son
dizesi diğer dörtlüklerde tekrar eder, yani nakarattır.
Müstezat
• Dörtlük nazım birimi ve aruz ölçüsüyle yazılır. Dörtlük Müstezat
sayısı 3 ile 5 arasındadır. • Divan şiirinde müstezat, gazelin özel bir biçimidir.
EDİTÖR YAYINLARI
• Halk edebiyatındaki türkünün divan edebiyatındaki • Gazelin dizelerinin her birinden sonra birer kısa dize
karşılığıdır. eklenerek meydana gelir.
• Kafiye düzeni aaab, cccb, dddb... şeklindedir. Ancak • Kısa dizelere ziyade denir.
ilk dörtlük abab şeklinde de kafiyelenir. • Uzun ve kısa dizeler kendi aralarında kafiyelidir.
• Dili genellikle sadedir. Günlük dile ait söyleyişler ve
halk deyişleri yer alır.
• Şarkının üçüncü dizesine “meyan” denir. Bu dize şar-
Murabba
kının en dokunaklı, en anlamlı ve özlü dizesidir. Murabba
• Bu nazım şeklinin en önemli ve en tanınmış ismi Lale • Özellikle felsefi konular ve aşk olmak üzere her konu-
Devri’nde yaşayan Nedim’dir. da yazılabilen ve aruz vezninin kullanıldığı divan şiiri
nazım şeklidir.
• Bent adı verilen dörder dizelik birimlerden oluşur. Bent

Rubai sayısı 3 - 7 arasında değişir.
Rubai
• Aruzun kendine özgü kalıplarıyla yazılan ve tek dört- • Uyak düzeni “aaaa, bbba, ccca…” şeklindedir. Bazen
lükten oluşan nazım şekline rubai denir. Bu nazım dördüncü mısralar nakarat olabilir.
şekli Fars edebiyatından edebiyatımıza geçmiştir. • Dini ve didaktik konular ile övgü, yergi, manzum mek-
• Rubailer aaxa şeklinde kafiyelenir. tup, mersiye gibi türlerde murabba daha çok kullanıl-

• Rubailerde genellikle mahlas söylenmez. mıştır.
• Aşk, şarap, dünyanın türlü nimetlerinden yararlanma,
hayatın anlamı ve hayat felsefesi, tasavvuf ve ölüm
Terkibibenterkibibent
gibi konular işlenir. T
• Rubai türünün en önemli ve en meşhur ismi Ömer • Toplumun bozuk yönleri, dalkavukluklar, idarecilerin
Hayyam’dır. Azmizâde Haleti ve Yahya Kemal de ba- kötü davranışları, felsefi görüşler, toplumdan şikâyet,
şarılı rubailer yazmışlardır. Allah’ın varlığı ve kudreti, kâinatın sonsuzluğu, insanın
• Az sözle çok derin anlamlar ifade etmek amaçlanır. bu kudret ve sonsuzluk karşısındaki durumu ve hayat-

taki zıtlıklar gibi konuların işlendiği nazım şeklidir.
• Aruz vezniyle yazılır.
Tuyuğuyuğ • Terkibibentlerde bent sayısı 5 - 10 arasında değişir ve
T
• Türklerin divan edebiyatına kazandırdığı, düşünsel ve her bent 6 ile 10 beyitten oluşur.
felsefi konularla ilgili olarak yazılan ve tek dörtlükten •
oluşan nazım şekline tuyuğ denir. Bentlerin kafiye düzeni gazele benzer. (aa, xa, xa, xa,
• Maniden esinlenilerek oluşturulmuştur. xa...)
• Uyak düzeni rubai ile benzerdir (aaxa). • Her bendin sonunda vasıta beyti denen bir beyit var-
dır. Bu beyit her bentten sonra değişir ve vasıta beyti,
• Tek dörtlükten oluşur ve aruzun sadece “fâilâtün/ bentteki dizelerden ve diğer vasıta beyitlerinden ayrı

fâilâtün/fâilün” kalıbıyla yazılır. kafiyelenir. (aa xa xa xa xa xa bb...)