Page 206 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

206
Konularına Göre Koşma Türleri

Güzelleme: Doğa güzelliklerini anlatmak ya da at, Taşlama: Bir kimseyi yermek ya da toplumun bozuk
silah, kadın gibi varlıkları övmek için yazılan şiirlerdir. yönlerini eleştirmek amacıyla yazılan şiirlerdir.

Koçaklama: Coşkun ve yiğitçe bir üslupla savaş ve
dövüşleri anlatan, kahramanlık duygularını canlandı- Ağıt: Bir kişinin ölümünden duyulan acıyı dile geti-
ren şiirlerdir.
ran şiirlerdir.

{ Âşık tarzı halk şiirinin nazım şekilleri arasında koşma dışında semai, varsağı ve destan da yer almaktadır.
EDİTÖR YAYINLARI
• Semai: Daha çok sevgi, aşk, ayrılık, doğa, güzellik gibi konuların işlendiği âşık tarzı halk şiiri nazım şeklidir. Halk
edebiyatı nazım şekillerinden semainin hece ve aruzla yazılan iki çeşidi vardır. Heceyle yazılan semai, şekil açı-
sından koşmaya benzer. Kendine has bir ezgisi vardır. 8'li hece ölçüsüyle söylenir.

• Varsağı: Güney Anadolu’da Varsak Türklerinin özel bir ezgiyle söylediği şiirlerdir. Müziğinde, sözlerinde meydan
okuyan mertçe bir hava olan varsağılarda “Bre, be, behey, hey” gibi ünlemlere yer verilir. Biçimsel açıdan koşmaya
benzer ve 8'li hece ölçüsüyle söylenir.
• Destan: Dörtlüklerle yazılır ve dörtlük sınırlaması olmadığı için halk şiirinin en uzun nazım biçimidir. Destanlarda
savaş, deprem, yangın, salgın hastalık, eşkıya ve ünlü kişilerin serüvenleri gibi konular işlenir. Hece ölçüsünün
11’li ya da 8’li kalıbıyla yazılan destanlar koşma gibi kafiyelenir.

ÇÖZÜMLÜ SORULAR
ÇÖZÜMLÜ SORULAR
1. Aşağıdakilerden hangisi âşık tarzı halk şiiri nazım 3. Aşağıdaki ifadelerin hangisinde koşmayla ilgili bir
biçimlerinden biri değildir? bilgi yanlışı söz konusudur?

A) Koşma B) Semai C) Nefes A) Güzelleme, koçaklama, taşlama ve ağıt gibi türleri
vardır.
D) Varsağı E) Destan
B) Lirizmi ağır basan bu şiirlerde dinî konular işlenir.

Çözüm: Âşık tarzı halk şiiri nazım biçimleri koşma, se- C) Şair, mahlasını genellikle son dörtlükte söyler.
mai, varsağı ve destandır. Nefes ise dinî-tasavvufi halk D) Âşık denilen şairler tarafından saz eşliğinde söy-
şiiri nazım şekillerindendir. lenir.

E) Hece ölçüsüyle ve dörtlük esasına göre söylenir.

Çözüm: Koşmalarda söyleyiş açısından lirizm ağır basar
2. Yürü bre yalan dünya ancak bu nazım şekliyle yazılan şiirlerde dini konular iş-
Sana konan göçer bir gün lenmez.
İnsan bir ekin misali
Seni eken biçer bir gün
Bu dörtlüğün nazım şekli aşağıdakilerden hangi- 4. Aşağıdakilerden hangisi âşıklık gelenekleri ara-
sidir? sında yer almaz?
A) Koşma B) Güzelleme C)Semai A) Saz çalma B) Mahlas alma C) Bade içme

D) Varsağı E) Destan D) Gurbete çıkma E) Muamma sorma
Çözüm: Âşıklık gelenekleri incelendiğinde gurbete çıkma
Çözüm: Verilen dörtlükte mertçe, yiğitçe bir söyleyiş ol- şeklinde bir aşıklık geleneği olmadığı görülür. Seçenek-
duğundan ve "bre" ünlemi yer aldığından dörtlüğün nazım lerde verilen diğer ifadeler ise birçok âşıkta görüldüğün-
şeklinin varsağı olduğu söylenebilir. den gelenek hâline dönüşmüştür.