Page 205 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

ÂŞIK T
ÂŞIK TARZI HALK ŞİİRİARZI HALK ŞİİRİ 3. ÜNITE 205
• Âşık tarzı halk şiiri, halk arasında saz çalıp şiir söyleyen âşıkların oluşturduğu halk şiiri koludur.
• Âşıklar genellikle okuma yazma bilmeyen, usta-çırak ilişkisi içinde yetişmiş kişilerdir.
• Âşık tarzı halk şiiri nazım şekillerinin hemen hepsi ezgili şiirlerdir.
• Âşıklar şiirlerinde halkın konuşma dilini kullanmış; halk söyleyişlerine ve deyimlere yer vermişlerdir.
• Şiirler genellikle doğaçlama bir şekilde söylenir.
• Âşık tarzı halk şiiri dinî etkiden uzak bir şiirdir.

• Şiirlerde en çok işlenen temalar; aşk, ayrılık, güzellik, ölüm, tabiat, kahramanlık ve toplumsal olaylardır.
• Âşık tarzı halk şiiri nazım şekilleri koşma, semai, varsağı ve destandır.

EDİTÖR YAYINLARI
{ Âşıkların şiirlerini topladıkları el yazması defterlere cönk adı verilir.

ÂŞIKLIK GELENEĞI
Hem edebiyatımızda hem de kültürümüzde önemli bir yeri olan âşıklık geleneği, yüzyıllar boyunca süregelen ve ken-
dine has özellikler barındıran birtakım kurallardan oluşmaktadır.

Âşıklık geleneği adı altında inceleyebileceğimiz özellikler şunlardır:
Saz Çalma: Saz çalma, âşıklık gelenekleri arasında olmazsa olmazlar arasında gösterilebilir. Saz, âşığın ilham kay-
nağıdır ve ifade gücünü artırır.

Mahlas Alma: Şairlerin şiirlerinde kullandıkları takma ada mahlas denmektedir. Âşıklar mahlaslarını kendileri seçe-
bildikleri gibi usta bir âşıktan ya da pirden de alabilirler.
Bade İçme: Daha çok halk hikâyelerinde karşımıza çıkan bade içme (rüya sonrası âşık olma) geleneği âşıklar için
de söz konusudur. Bazı âşıkların rüyalarında pir ya da Hazreti Hızır elinden bade içerek âşıklık yeteneği kazandıkları
yönündeki âşıklık geleneğidir.

Usta-Çırak: Bade içmenin dışında âşıklar, bir usta âşığın yanında ve onun gözetiminde âşıklık yeteneği kazanabilirler.
Lebdeğmezle Şiir Söyleme: Âşıkların ustalıklarını ortaya koymak için dudak ve diş-dudak ünsüzlerini (b, m, p, f, v)
kullanmadan şiir söylemeleridir. Âşıklar dudakları arasına iğne koyarak bu şekilde şiir söylemişlerdir.

Muamma Sorma (Askı Asma): Şiir şeklinde bilmece sorma olarak nitelendirilebilir. Sorulan muamma âşıklar kahve-
sinin duvarına asılır ve diğer âşıkların çözmesi beklenir.

ÂŞIK EDEBIYATI NAZIM ŞEKILLERI

K
Koşmaoşma

Saz eşliğinde özel bir ezgiyle söylenir. İlk dörtlük aaab veya abcb şeklinde de olabilir.

11’li hece ölçüsüyle ve dörtlükler hâlinde söylenir. Uyak düzeni abab, cccb, dddb... şeklindedir.

Aşk, sevgi, doğa güzellikleri, türlü acılar, ölüm, insanlık Şair, koşmanın son dörtlüğünde adını ya da mahlasını
sevgisi, yiğitlik gibi konular işlenir. söyler. Bu duruma "tapşırma" denir.
İşlenen konuya göre güzelleme, koçaklama, taşlama ve
Dörtlük sayısı genellikle 3 - 5 arasında değişir.
ağıt şeklinde çeşitli türlere ayrılır.

{ Koşma nazım şeklinin divan edebiyatındaki karşılığı "gazel"dir.