Page 543 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

D
DIŞ KUVVETLER VE DIŞ KUVVETLERIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKILLERI - 2IŞ KUVVETLER VE DIŞ KUVVETLERIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKILLERI - 2 1. ÜNİTE 543
BUZULLARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ
• Kutup bölgelerinde ve sıcaklık değerlerinin eksiye düştüğü yerlerde yağış biçimi kar şeklinde olur. Yağan karlar
erimeden üst üste yığılarak buzulları (kalıcı kar, toktağan kar) oluştururlar. Kalıcı karlar zamanla neve adı verilen
buzullara dönüşürler. Bu buzullar yağan karların ve basıncın etkisiyle glasiye denilen buzula dönüşür.

Aşınım Şekilleri Birikim Şekilleri

Hörgüç Kaya: Buzulların sert
kayaları çizerek ve cilalayarak Moren: Buzulların taşıdıkları
aşındırmasıyla oluşur. Dirençsiz malzemeleri erime bölgesine bi-
kayaçlar çok aşınır, dirençli kaya riktirmesiyle oluşurlar. Taşınmış
EDİTÖR YAYINLARI
az aşınır. Bundan dolayı deve topraklardır.
hörgücünü andıran şekle benzer.
Sirk Buzulu (Buz Yatağı): Buz
kütlelerinin aşındırmasıyla oluşan Drumlin: Buzul hareketi sonucu
çukurluklardır. Bu çukurlara sula- oluşan balina sırtı biçimindeki yı-
rın dolmasıyla sirk gölleri meyda- ğınaklara denir.
na gelir.
"U" Profili (Tekne) Vadi: Vadi Sander Ovası: Buzullardan do-
içine yerleşen buzullar aşağıya ğan akarsuların taşıdıkları alüv-
doğru vadinin iki yamacını da yonları düzlüklerde biriktirmesiy-
aşındırır. Buzullar eridiğinde "U" le oluşur.
profilinde vadi ortaya çıkar.

DALGA VE AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ
• Denizlerin yüzeylerinde rüzgârların etkisiyle oluşan salınımlara dalga denir.

Aşınım Şekilleri Birikim Şekilleri
Falez (Yalıyar, Uçurum, Yar):
Dağların kıyıya paralel uzandığı
yerlerde dağların kıyı dikliğini alt- Kumsalar (Plaj): Taşınan kum ve
çakılların kıyı boyunca depolan-
tan aşındırmasıyla oluşur. Doğu
Karadeniz ve Antalya Bölümü'n- masıyla oluşur.
de yaygındır.
Doğal Köprüler: Falezlerin ka- Tombolo (Saplı Ada): Kıyıya ya-
rayı genişletmesi ile kara ile de- kın adanın, kıyı okları tarafından
niz arasında ya da deniz içindeki karaya bağlanmasıyla oluşurlar.
köprü şeklinde kayalardır. Kara- Ülkemizdeki en güzel örneği Kapı-
deniz ve Akdeniz'de yaygındır. dağ Yarımadası'dır.
Lagün (Deniz Kulağı): Koy ve
Körfez ağızlarının kıyı okları ta-
rafından kapatılmasıyla oluşurlar.
Büyük ve Küçük Çekmece ile Ter-
kos gölleri örnektir.
Kıyı Oku: Derinliği az olan kıyılarda
dalgalar daha çok biriktirme yapar.
Buna bağlı olarak deniz içindeki
veya karaya bitişik oluşan birikinti
kumullarına denir. Ege Denizi ve
Dünyadaki Kıyı Tipleri delta ovaları kıyılarında yaygındır.