Page 544 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

544
KARSTİK ARAZİLERDE OLUŞAN YER ŞEKİLLERİ
• Çözülebilen taşların (kalker, jips, kaya tuzu) bulunduğu yerlerde yer altı sularına karstik sular denir. Çözülme sonu-
cu meydana gelen şekillere ise karstik şekiller denir.

Aşınım Şekilleri Birikim Şekilleri

Obruk: Yer altı boşluklarının tavan-
larının çökmesiyle oluşmuş derin Sarkıt: Mağara tavanlarında ki-
çukurlardır. Akdeniz'deki Cennet recin birikmesiyle oluşurlar.
ve Cehennem obrukları örnektir.
Düden (Su Yutan) - Voklüz (Su
Çıkan): Yer üstü sularının yer altı- Dikit: Mağara tabanlarında kire-
EDİTÖR YAYINLARI
na daldığı yerlere düden, yer altına cin çökelmesiyle oluşur.
sızan suların yeryüzüne çıktığı yer-
lere de su çıkan denir.

Kör (Çıkmaz) Vadi: Ağız kısmı ka- Sütun: Sarkıt ve dikitlerin birleş-
palı olan vadilerdir. mesiyle oluşur.

Traverten: Karstik suların yeryü-
Lapya: Karstik erime şekillerinin züne çıktıktan sonra suyun ba-
en küçüğüdür. Küçük oyuk ve ka-
nalcıklar şeklindedir. samaklı arazilerde tortulanması
sonucu oluşurlar.
BULGARİSTAN
Dolin: Lapyaların büyümesiyle olu- YUNANİSTAN Bartın KARADENİZ GÜRCİSTAN
şan tava biçimindeki çukurlardır. MARMARA Zonguldak Çankırı ERMENİSTAN
DENİZİ
Ankara Erzurum NAHCİVAN
Sivas
Uvala: Birkaç dolinin birleşmesiyle İ R A N
oluşan büyük çukurlardır. Konya Kayseri Şırnak
Mardin
Muğla Şanlıurfa
Antalya
Mersin
Polye: Karstik şekillerin en büyü- EGE DENİZİ IRA K
ğüdür. SURİYE Kireç taşı üzerindeki karstik şekiller
AKDENİZ GKRY KKTC Jips üzerindeki karstik şekiller
Ölçek 1:12 700 000
Lübnan
ÇÖZÜMLÜ SORULAR
ÇÖZÜMLÜ SORULAR
1. Kalker, jips, kaya tuzu gibi kolay eriyebilen kayaçların 2. Aşağıdaki haritada Dünya üzerindeki bazı yerler işa-
yaygın olduğu yere karstik yöre denir. Burada oluşan retlenmiştir.
şekillere ise karstik şekiller denir.
I II III
Bir yerde karstik aşınım ve birikim (karstlaşma)
olayının gerçekleşmesinde; IV
I� kayaç yapısı,
II� nem ve sıcaklık özellikleri,
III� bitki örtüsü özellikleri V
yukarıdakilerden hangileri etkili değildir? Bu noktalardan hangisinde buzulların oluşturdu-
ğu yeryüzü şekillerine daha az rastlanır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) I B) II C) III D) IV E) V
D) I ve II E) I ve III

Çözüm: Haritada gösterilen I, II, III ve V numaralı yerler
Çözüm: Karstik aşınım ve birikim olayının gerçekleşme- kutup bölgeleri ve çevresidir. Buralarda buzul etkilidir. Fa-
sinde kayaç yapısı, nem ve sıcaklık özellikleri etkilidir. Bit- kat IV numaralı yer Ekvator üzerinde yer alır ve buzulun
ki örtüsünün bir etkisi yoktur.
etkisi yoktur.