Page 81 - 9. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları

¦ DOĞAL SİSTEMLER § 81 81

* Öğle saatlerinde ışınlar dik ve dike yakın açılarla ve atmosferde daha kısa yol izleyerek gelir,
sıcaklık yüksektir. Ancak en yüksek sıcaklık Güneş ışınlarının en dik geldiği 12’de ölçülmez. En
yüksek sıcaklık, enerji birikiminin en yüksek olduğu saat 14.00 civarıdır. En düşük sıcaklık da ısı
kaybının en fazla olduğu an olan Güneş’in doğuş anına en yakın vakittir (05 - 06). Çünkü gün
boyunca ısınan yeryüzü gece boyunca sıcaklık kaybeder.

Yeryüzü Şekillerinin (Bakı, Eğim vb.) Sıcaklığa Etkisi:

* Yeryüzü şekillerinin eğim özellikleri, dağların uzanış doğrultuları KYK
ve bakı durumları Güneş ışınlarının yere düşme açısı üzerinde
EDİTÖR YAYINEVİ
etkilidir.

* Herhangi bir yerin Güneş’e göre konumuna bakı denir. Bakı-
nın sıcaklık üzerinde önemli bir etkisi vardır. Güneş’e dönük
yerler, Güneş ışınlarını daha büyük açıyla alır. Bakı etkisi,
dağların yamaçlarının Güneş’e göre durumlarına bağlı olarak Kuzey Güney
ortaya çıkar. Dönenceler dışında Kuzey Yarım Küre’deki dağ-
ların güney yamaçları, Güney Yarım Küre’deki dağların ise kuzey yamaçları Güneş ışınlarını daha
büyük açıyla alır ve genel olarak daha sıcak olur. Dönenceler arasındaki dağların ise yıl içinde her
iki yamacı da Güneş ışınlarını daha büyük açıyla alabilmektedir. Bakı yönü değişir.

Bakıdan dolayı Güneş’e dönük yamaçlarda:
* Güneşlenme süresi daha uzundur. Güneşlenme süresi
arttıkça sıcaklık artar.

* Güneş ışınlarının düşme açısı daha büyüktür. Sıcaklık
daha fazladır.

* Tarımın yükselti sınırı, orman üst sınırı, toktağan
kar (daimi kar ) sınırı daha yüksektir.

* Aynı tür bitkiler daha erken olgunlaşır.
* Karlar daha erken erir.

2. GÜNEŞLENME SÜRESİNİN SICAKLIĞA ETKİSİ

* Güneşlenme süresi uzadıkça sıcaklık artar. Bu genellemeye kutup bölgeleri uymaz. Çünkü Güneş
ışınları kutup bölgelerine sürekli eğik açıyla düşmektedir.

3. YÜKSELTİNİN SICAKLIĞA ETKİSİ
* Atmosfer yerden yansıyan ışınlarla ısındığı için alt katları sıcak, üst katları soğuktur. Yüksel-
dikçe sıcaklık 200 m’de 1°C azalır. Çünkü yükseldikçe nem ve yoğunluk azalmaktadır. Ayrıca
yüksek yerler alçak yerlere oranla gündüz daha fazla ısınır.