Page 82 - 9. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları
P. 82
¦ §
82 DOĞAL SİSTEMLER
82
Yükselti Arttıkça Neden
» Sıcaklık azalır. » Troposfer yerden ışıma yoluyla ısındığı için
» Yer çekimi azalır. » Yerin merkezinden uzaklaştığı için
» Gazlar yer çekiminin etkisi ile zeminde toplan-
» Atmosfer kalınlığı ve yoğunluğu azalır.
dığı için
» Nem azalır. » Nem ağır olduğu için
» Basınç azalır. » Atmosfer kalınlığı ve yoğunluğu azaldığı için
EDİTÖR YAYINEVİ
» Mekanik çözülme artar. » Sıcaklık farkı arttığı için
» Sıcaklık farkı artar. » Gazların yoğunluğu ve nem azaldığı için
» Bitki türü azalır. » Sıcaklık ve nem oranı azaldığı için
Sıcaklık Terselmesi: Özellikle kış günlerinde soğuk havanın çukur yerlerde birikmesi ile oluşur. Normalde
gökyüzü, yeryüzünden daha soğuktur. Bazı kış günlerinde alt kesimler, üst kesimlerden daha soğuk olduğu
için sıcaklık terselmesi adını almıştır. Hava kirliliğine neden olur.
4. DENİZELLİK VE KARASALLIĞIN SICAKLIĞA ETKİSİ:
* Bir bölgenin denize yakın ya da uzak olması (deniz etkisinden faydalanma oranı) iklimini etkiler.
Denizler geç ısınıp geç soğur. Böylece deniz etkisi altında bulunan (denize yakın) yerlerde de hava
geç ısınıp, geç soğur. Bir başka etkisi ise denizden esen rüzgârların kışın ılıtıcı, yazın serinle-
tici etki yapmasıdır. Oysa deniz etkisinden uzak yerlerde hava çabuk ısınır çabuk soğur. Çünkü
havadaki (atmosferdeki) nem oranı (atmosfer yoğunluğu) düşüktür. Denizden uzaklaştıkça yıllık
sıcaklık farkları artar. Bu olaya karasallık denir.
Denizellik ve Karasallığı Belirleyen Özellikler:
» Hava çabuk ısınıp, çabuk soğuyorsa karasal, geç ısınıp geç soğuyorsa denizel iklim şartları
etkilidir.
» Kış erken geliyor ve uzun sürüyorsa karasal, geç gelip kısa sürüyorsa denizellik etkilidir.
» Yaz ve kış arasındaki sıcaklık farkı fazlaysa karasal, az ise denizellik etkilidir.
» Yıllık sıcaklık farkı fazlaysa karasal, az ise denizeldir. Atmosferdeki nem oranı fazla ise deni-
zel, az ise karasaldır.
» Yıl içindeki yağışlar yaz ve ilkbaharda toplanıyorsa karasaldır. Yıllık ortalama yağış 500 mm
kadarsa karasal, 500 mm'den fazla ise denizeldir.
» Bitki örtüsü bakımından zengin ise denizel, fakirse karasaldır.
» Bitkiler geniş yapraklı ve her mevsim yeşil kalabiliyorsa denizel, iğne yapraklı ve bodur ise
karasaldır. Sıcaklık eksi değerlere iniyorsa karasal, eksi değerlere inmiyorsa denizeldir.
