Page 83 - 9. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları

¦ DOĞAL SİSTEMLER § 83
83

5. KARA VE DENİZLERİN DAĞILIŞININ SICAKLIĞA ETKİSİ

* Karalar denizlere göre erken ısınır, erken soğur. Denizler ise geç ısınır, geç soğur. Bunun sonu-
cunda; kışın denizden karaya doğru esen rüzgârlar havayı ılımanlaştırırken, yazın havayı serinle-
tir. Kara ve deniz meltemleri ile muson rüzgârları oluşur.

* Kuzey Yarım Küre’de en sıcak dönem karalarda temmuz iken, denizlerde ağustos, en soğuk
dönem karalarda ocak iken, denizlerde şubat olması kara ve denizlerin farklı ısınma özelliğinden
kaynaklanır.

EDİTÖR YAYINEVİ
* Kuzey Yarım Küre’de karalar daha fazladır. Bunun sonucunda;
» Yıllık sıcaklık ortalaması Güney Yarım Küre’den 2-4 °C daha fazladır.
» İzoterm eğrileri çok fazla girinti - çıkıntı yapar.
» Yıllık sıcaklık farkı fazladır.

6. NEMLİLİĞİN SICAKLIĞA ETKİSİ

* Nem bir yerin fazla ısınmasını ve soğumasını önler. Sıcaklık dengesini sağlar. Nemliliğin fazla
olduğu bir yerde hava geç ısınır, geç soğur. Sıcaklık farkı az olur (Denizel iklimlerde olduğu gibi).
Nemlilik az ise; hava çabuk ısınır, çabuk soğur. Sıcaklık farkı fazla olur (Karasal iklimlerde olduğu
gibi) .
* Yükseklere çıkıldıkça nem oranı azalır. Bu sebeple yüksek bir yerde hava çabuk ısınır, çabuk
soğur. Kışın bulutlu gecelerde hava ılıktır. Sebebi yerin ısı kaybının azalmasıdır. Kışın havanın
açık olduğu günlerde hava ayaz yapar. Sebebi yansıma ile ısı kaybının fazla olmasıdır. Dünya’nın
en sıcak yeri Ekvator olması gerekirken nem azlığından dolayı dönenceler çevresi olmuştur.

7. RÜZGÂRLARIN SICAKLIĞA ETKİSİ

* Kuzey Yarım Küre’de güneyden, Güney Yarım Küre’de de kuzeyden esen rüzgârlar, Ekvator
yönünden geldikleri için sıcaklığı artırır. Kutup yönünden gelen rüzgârlar ise, sıcaklığı düşürürler.
Bu durum enlem - sıcaklık ilişkisine örnektir.

* Denizden karaya doğru esen rüzgârlar kışın ılıtıcı, yazın ise serinletici etki yapar.
* Karadan denize doğru esen rüzgârlar ise kışın sıcaklığı düşürücü, yazın ise sıcaklığı yükseltici etki
yapar.

* Rüzgârlar, yer şekillerine bağlı olarak da sıcaklığı etkiler. Örneğin; karlı yüksek dağlardan esen
soğuk rüzgârlar sıcaklığı düşürür.

* Dağın denize bakan yamacını aştıktan sonra diğer yamaçta alçalan, alçaldıkça her 100 m’de
1°C ısınan fön rüzgârları, estikleri yerlerde sıcaklığı yükseltir ve tarım ürünlerinin kurumalarına
neden olur.