Page 89 - 9. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları

¦ DOĞAL SİSTEMLER § 89
89

o
* Deniz kıyısında (0 metre), 45 paralellerinde * Kutuplar civarı ise, sürekli soğuk olduğundan
o
ve 15 C sıcaklıkta normal atmosfer basınç burada da termik yüksek basınçlar oluşmuş-
değerleri şöyle çıkmıştır: 760 mm, 1013 mb, tur. Sıcaklık ile basınç arasında ters orantı
1033 gr’dır. vardır.

* Bu değerlerin üstünde olanlara yüksek (anti- * Isınan hava yükselir böylece yeryüzüne uygu-
siklon), altında olanlara alçak (siklon) basınç ladığı basınç azalır. Soğuyan hava ağırlaşır
denir. ve alçalır. Yeryüzüne uyguladığı basınç artar.

* Torricelli tarafından deney yapılmıştır.
*EDİTÖR YAYINEVİ

BASINCI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Yükselici Hava Hareketleri Alçalıcı Hava Hareketleri
* Hava basıncı çeşitli bölgeler arasında deği- Alçak Basınç (AB) Yüksek Basınç (YB)
şiklik gösterdiği gibi aynı yerde de zamanla
değişiklik gösterir.
Yükselti: Yükseldikçe basınç azalır. Bunun nedeni,
* Bu farklılığın nedeni yükseklik, yoğunluk, yükseklere doğru çıkıldıkça atmosferi oluşturan
sıcaklık ve dinamik etkenlerdir. gazların yoğunluklarının yer çekimi etkisiyle azal-
masıdır.
Sıcaklık
* Basınç ile yükselti arasında ters orantı var-
dır, yükseldikçe atmosferin kalınlığı, yoğun-
luğu ve gazların miktarı azaldığı için basınç
Atmosfer basıncı azalır (10.5 metrede 1 mm düşer).

Sıcaklık: Sıcaklığın artmasıyla hava genişler, Yoğunluk: Yoğunluğun artması basıncı arttırır.
hafifler ve yükselir. Basınçla yoğunluk arasında doğru orantı vardır.
Yer çekimi: Yer çekiminin etkisiyle gazlar Dünya’yı
Yükselen havanın yere yaptığı basıncın azal-
masıyla, alçak basınç alanları oluşur. çepeçevre kuşatmıştır. Yükseklere doğru çıkıldıkça
ve alçak enlemlere doğru geldikçe yer çekimi azalır.
* Sıcaklığın azalmasıyla soğuyan havanın hacmi Buna bağlı olarak basınç da azalır. Yer çekimi ile
daralır, ağırlaşır ve alçalır. basınç arasında doğru orantı vardır. Yer çekimi
* Alçalan havanın yere yaptığı basıncın artma- arttıkça basınç artar, yer çekimi azaldıkça basınç
sıyla yüksek basınç alanları oluşur. azalır. Basınç Ekvator’da az, kutuplarda fazladır.

* Bu şekilde, ısınma ve soğumaya bağlı olarak Yer çekimi
oluşan basınç merkezlerine termik basınç
merkezleri denir.

* Örneğin; Ekvator çevresi sürekli sıcak oldu-
ğundan, burada termik alçak basınçlar oluş-
muştur. Atmosfer basıncı