Page 73 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ § 73
ŞİİR
73
Atabetü’l Hakayık öğüt kitabı olmasına rağmen bu eseri diğer eserlerle kıyasladığımızda, eserde
Arapça ve Farsça kelimelerin sayısının fazla olduğu görülür. Yazıldığı dönem itibarıyla İslam inan-
cını aşılayan ilk eserdir.
œ Özellikler:

* Konusu din ve ahlak olan bu eser, öğretici bir nitelik taşır. Eserde yer yer hadislere ve ayetlere
de vurgu yapılmıştır. 40 beyit, 101 dörtlükten oluşan eserde aruz ölçüsü kullanılmıştır.

* Nazım birimi olarak hem dörtlük hem de beyit kullanılmıştır. Beyitlerle yazılan bölümler mesnevi
özelliği gösterir. Eserin Kaşgar diliyle ve Uygur harfleriyle yazılmış ilk yazması, İstanbul’da Aya-
EDİTÖR YAYINEVİ
sofya Kütüphanesi’nde bulunur.

Atabetü’l Hakayık’tan Sözler:
» Kemik için ilik ne ise insan için de bilgi odur. İliksiz kemiğe sunulmaz el.
» Alim olan bilgi ile yükseldi, bilgisizlik kişiyi aşağı çekti.

» Birini dil ile yaralama. Bil ki ok yarası kapanır da dil yarası kapanmaz.
» Büyüklüğe erişirsen aslını şaşırma. Atlas giyersen bez giydiğin zamanları unutma.

Divan-ı Hikmet: 12. yüzyılda Ahmet Yesevi tarafından söylenen ve “hikmet” adı verilen dini-
tasavvufi şiirlerden oluşan didaktik bir eserdir. Hikmet adı verilen şiirler dörtlük esasına göre
ve hece ölçüsüyle (7’li, 11’li ve 12’li hece kalıplarıyla) yazılmıştır. Ahmet Yesevi hikmet adını verdiği
şiirlerinde genellikle tasavvuf konusunu işlemiştir ve bu şiirler ile tasavvuf düşüncesi, Anadolu’da
İslamiyet’in yayılmasında oldukça etkili olmuştur. Eserde genel olarak dervişlik hakkında övgüler-
den, bu dünyadan şikâyetten, cennet ve cehennem tasvirlerinden, Hz. Peygamber’in hayatından
ve mucizelerinden bahsedilir.

œ Özellikler:

* Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır ve 144 hikmetle 1 münacaattan oluşur.
* Hikmetlerde öğreticilik ön planda olduğundan bu şiirlerin sanat yönü zayıftır.

* Hikmetlerde yer yer atasözleri de kullanılmıştır.
* Bu eser sonraki dönemlerde Anadolu’da yayılacak tasavvuf düşüncesinin de temeli kabul edilir.

* İstifham (soru sorma) ve tecahüli arif (bilmezlikten gelme) sanatları sık kullanılmıştır.
Divan-ı Hikmet’ten bir dörtlük
Eyâ dostlar kulak salıng uyduğumga (Ey dostlar, kulak verin dediğime)

Ne sebebdin altmış üçde kirdim yirge (Ne sebepten altmış üçte girdim yere?)
Mirâc üzre hak Mustafâ ruhum kördi (Miraç üstünde hak Mustafa ruhumu gördü)
Ol sebebdin altmış üçde kirdim yirge (O sebepten altmış üçte girdim yere.)