Page 83 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ § 83
ŞİİR
83
* Destanlar kendine özgü bir ezgiyle söylenir. Bade İçme: Daha çok halk hikâyelerinde karşı-

* Toplumsal konuları yansıtabileceği gibi birey- mıza çıkan bade içme (rüya sonrası âşık olma)
sel konuları da yansıtabilir. geleneği âşıklar için de söz konusudur. Bazı
âşıkların rüyalarında pîr ya da Hazreti Hızır
* Âşıklar tarafından oldukça rağbet gören bir elinden bade içerek âşıklık yeteneği kazandık-
nazım şeklidir. ları yönündeki âşıklık geleneğidir. Burada “bade”

» İptidâ Bağdat’a sefer olanda su ya da şerbet gibi bir madde olabileceği gibi
Atladı hendeği geçti Genç Osman elma, nar, ekmek gibi bir yiyecek de olabilir.
Vuruldu sancaktar kaptı sancağı
EDİTÖR YAYINEVİ
İletti bedene dikti Genç Osman
Usta-Çırak: Bade içmenin dışında âşıklar, bir
» Eğerleyin kır atımın ikisin usta âşığın yanında ve onun gözetiminde âşıklık
Fethedeyim düşmanların hepisin yeteneği kazanabilirler. Usta âşıktan dersler
Sabah namazında Bağdat kapısın alarak kendini geliştiren âşık, mahlas alarak
Allah Allah deyip açtı Genç Osman
ustasının da izniyle tek başına şiir söylemeye
başlar. Bu gelenek âşıklığın yüzyıllar boyunca
NOTOT
N
devam etmesinde oldukça etkili olmuştur.
Destanın nazım birimi, kafiye örgüsü ve
ölçüsü koşmadan farklı değildir. Ancak des-
tanlar, koşmalardan çok daha uzun edebî Atışma: Âşıkların belirli bir konu belirleyip bu
metinlerdir. konuda doğaçlama bir şekilde karşılıklı şiir söy-
lemeleridir. Atışmalar sayesinde âşıklar kendi-
lerini ispatlarlar.
Âşıklık Geleneği

* Hem edebiyatımızda hem de kültürümüzde
önemli bir yeri olan âşıklık geleneği, yüzyıllar Lebdeğmezle Şiir Söyleme: Âşıkların usta-
boyunca süregelen ve kendine has özellikler lıklarını ortaya koymak için dudak ve diş-dudak
barındıran birtakım kurallardan oluşmakta- ünsüzlerini (b, m, p, f, v) kullanmadan şiir
dır. söylemeleridir. Âşıklar dudakları arasına iğne
koyarak şiir söylemişlerdir.
* Âşıklık geleneği adı altında inceleyebileceğimiz
özellikler şunlardır:
Muamma Sorma (Askı Asma): Şiir şek-
Saz Çalma: Saz çalma âşıklık gelenekleri ara-
sında olmazsa olmazlar arasında gösterilebilir. linde bilmece sorma olarak nitelendirilebilir.
Saz, âşığın ilham kaynağıdır ve ifade gücünü Sorulan muamma âşıklar kahvesinin duvarına
artırır. asılır ve diğer âşıkların çözmesi beklenir.

Mahlas Alma: Şairlerin şiirlerinde kullandık- Dedim - Dedi Tarzında Şiir Söyleme:
ları takma ada mahlas denmektedir. Âşıklar Âşığın hem kendi ağzından hem de sevgilinin
mahlaslarını kendileri seçebildikleri gibi usta bir ağzından “dedim - dedi” tarzında karşılıklı söy-
âşıktan ya da pîrden de alabilirler. leşme şeklinde şiir söylemesidir.