Page 82 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ §
82 ŞİİR
82
SEMAİ œ Özellikler:

* Daha çok sevgi, aşk, ayrılık, doğa, güzel- * Şekil bakımından semaiye benzemektedir.
lik gibi konuların işlendiği âşık tarzı halk şiiri Kafiye şeması xaxa, bbba, ccca şeklinde-
nazım şeklidir. dir. Hece ölçüsünün 4+4 duraklı 8’li kalıbıyla
yazılır. Kendine özgü bir ezgisi vardır.
* Halk edebiyatı nazım şekillerinden semai-
nin hece ve aruzla yazılan iki çeşidi vardır. * Varsağılarda “bre, hey, behey” gibi yiğitçe,
Heceyle yazılan semai, şekil açısından koş- mertçe söyleyiş özelliği yansıtan ünlemler
maya benzer. Ancak koşmaya göre daha bulunur. Varsağılarda hayattan, tarihten
olmak üzere doğa ve ayrılık temaları da ele YAYINEVİ
hafif ve uçarı bir havası vardır. şikâyet gibi konular da işlenir.

* Hece ölçüsüyle yazılan semaide 4+4 duraklı * Şiirin son dörtlüğünde genellikle şair mahla-
8’li hece ölçüsü kullanılır. sına yer verir. Halk edebiyatında en çok var-
sağı söyleyen şair Karacaoğlan’dır.
œ Özellikler:
» Bre ağalar bre beyler
* Semailerin dörtlük sayısı koşmada olduğu gibi Ölmeden bir dem sürelim
3 ile 5 arasında değişir. Kafiye düzeni koşma Gözümüze kara toprak
ile aynıdır. (aaab, cccb, dddb...) Koşmadan » Aman hey Allah’ım aman
Dolmadan bir dem sürelim
EDİTÖR Halk şiirinin en uzun nazım biçimi olan des-
farklı olarak kendine özgü bir ezgisi vardır.
Ne aman bilir ne zaman
Semailerde sevgi ve güzellik temaları başta
*
Üstümüzde çayır çemen
alınır.
Bitmeden bir dem sürelim
» Arasam yâri bulurdum
Yolunda kurban olurdum
DESTAN
Bir gün görmesem ölürdüm
*
Gör neyledi zaman şimdi
tanlarda, dörtlük sayısının zaman zaman
100’e ulaştığı görülür. Destanlarda savaş,
deprem, yangın, salgın hastalık, eşkıya ve
VARSAĞI
ünlü kişilerin serüvenleri gibi sosyal konular
* Bu şiir şekli Anadolu’nun güneyinde yaşayan işlenir. Bu konuların yanında, mizahi ya da
Varsak Türkleri tarafından söylendiği için bu kişisel konuları yansıtan destanlar da vardır.
adla anılmaktadır. Varsağı sözcüğü de “Var-
saklara ait, Varsak tarzı” anlamlarına gel- œ Özellikler:
mektedir. * Destanlar genellikle hece ölçüsünün 11’li kalı-
bıyla yazılır. 8’li heceyle yazılan destanlar da
* Göçer hâlde yaşayan Varsakların yaşam tar- vardır.
zına da uygun bir şekilde bu türün ezgilerinde
dirençli bir söyleyiş tarzı hâkimdir. Bu bakım- * Diğer nazım şekillerinden farklı olarak des-
dan bir şiirin varsağı olup olmadığına ancak tanlarda bir duygu değil olay anlatılır.
ezgisinden hareketle karar verilebilir. * Kafiye örgüsü koşmayla aynıdır.