Page 51 - 8. SINIF TÜRKÇE DUBLEKS ÖĞRETEN PARAGRAF

ANLATIM BOZUKLUĞU PARAGRAF TESTİ 25

1 Duygu ve düşüncelerimizi aktarırken kurduğumuz cüm- 3 Özne ile yüklem arasında belli bir uyum söz konusudur.
lelerin açık ve anlaşılır olması, gereksiz unsurlar taşıma- Özne insan ve çoğul ise yüklem tekil ya da çoğul olabilir.
ması, çelişkili anlatımlardan uzak olması ve dil bilgisi açı- Ancak insan dışındaki varlıkların (hayvan, bitki, kavram-
sından doğru olması gerekir. Cümlelerimiz bu özellikleri lar...) çoğul şekilleri özne olduğunda yüklem daima tekil
taşımadığında, anlatım bakımından bozuk olur; iletişim olur. Bu kurala uyulmadığında “tekillik-çoğulluk bakımın-
tam olarak gerçekleşmez. Anlatım bozuklukları anlam- dan uyumsuzluk” oluşur ve anlatım bozukluğu meydana
sal (anlama dayalı) ve dil bilgisi yönünden (yapıya dayalı) gelir. Örneğin “Kuşlar ne de güzel uçuyorlar.” cümlesinde
bozukluklar olmak üzere iki temel başlıkta incelenebilir. yüklemde çoğul eki “-lar”ın kullanımından kaynaklanan
Bu parçada; anlatım bozukluğu vardır. Hayvan adları tekil olsa da
çoğul olsa da yüklemin tekil olması gerektiğinden cüm-
I. Cümlelerin doğru anlaşılabilmesi için taşıması gere-
ken nitelikler nelerdir? lenin düzeltilmiş hâli “Kuşlar ne de güzel uçuyor.” şek-
lindedir.
II. Anlatımın bozuk olması durumunda karşılaşılabilecek
güçlükler nelerdir? Yukarıdaki parçanın yazılma amacı aşağıdakilerden
hangisidir?
III. Anlatım bozukluklarını incelerken nasıl bir sınıflama
yapılır? A) Özne-yüklem uyumsuzlukları başlığı altında ince-
lenen anlatım bozukları türlerinin neler olduğundan
IV. Anlama dayalı anlatım bozuklukları nasıl tespit edilir?
bahsetmek
yukarıdaki sorulardan hangilerinin cevabı bulunmak- B) Dil bilgisine dayalı anlatım bozuklarından en yaygın
tadır? olanlar hakkında bilgi vermek
A) I ve III B) II ve IV C) Tekillik-çoğulluk bakımından uyumsuzluktan kaynak-
C) I, II ve III D) II, III ve IV lanan anlatım bozuklukları hakkında bilgi vermek
D) Anlatım bozukluklarının nasıl düzeltilebileceğini gös-
termek

2 İyi bir cümlede özne ve yüklem arasında kişi bakımından
uyum olmalıdır. Öznenin yansıttığı şahısla (birinci tekil,
ikinci tekil, üçüncü çoğul gibi) yüklemde bulunan şahıs
eki birbirini tamamlamalıdır. Aksi takdirde özne-yüklem
uyumsuzluğunun alt başlıklarından biri olan “kişi bakı-
mından uyumsuzluk” nedeniyle anlatım bozukluğu mey-
dana gelir. Örneğin “Ben ve Ayhan buraya daha önce gel-
mişti.” cümlesinde anlatım bozukluğu yapılmıştır. “Ben ve
Ayhan” kişileri “biz” öznesini oluşturduğuna göre yüklem 4 Özne ile yüklem arasında tekillik-çoğulluk ve kişi uyum-
de “gelmiştik” olmalıdır. Dolayısıyla cümlenin doğru hâli suzluğunun yanında, özne eksikliği de anlatım bozuklu-
“Ben ve Ayhan buraya daha önce gelmiştik.” şeklindedir. ğuna yol açar. Örneğin “Bir milletin dili ve edebiyatı hür
Yukarıdaki parçaya göre aşağıdakilerden hangisi olmadıkça yükselemez.” cümlesinde özne belirtilmemiş,
söylenemez? bu da ifadeyi eksik bırakmıştır. Cümleye özne getirerek
anlatım bozukluğunu giderebiliriz: “Bir milletin dili ve ede-
A) Cümlenin yüklemi, cümlede işi yapanı doğru belirt- biyatı hür olmadıkça o millet yükselemez.”
melidir. Yukarıdaki parçaya göre aşağıdakilerden hangisi
B) Cümlede özne-yüklem uyumsuzluğundan kaynak- özne ve yüklem ile ilgili anlatım bozukluklarından
lanan anlatım bozuklukları, yüklemin doğru özneye biri değildir?
göre çekimlenmesiyle düzeltilebilir.
C) Özne-yüklem uyumsuzluğuna bağlı anlatım bozuk- A) Kişi uyumsuzluğu
lukları, farklı başlıklar altında incelenir. B) Tamlama yanlışlığı
D) Özne-yüklem uyumsuzluğuna bağlı anlatım bozukları C) Özne eksikliği
anlama dayalı anlatım bozuklarının alt başlığıdır. D) Tekillik-çoğulluk uyumsuzluğu

Markaj Yayınları / 8. Sınıf Türkçe
MARKAJ YAYINLARI 51