Page 77 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ § 77
ŞİİR
77
* Nefeslerde genellikle tasavvuftaki vahdet-i * Şekil olarak koşmaya benzemektedir.
vücut (varlığın birliği) kavramı anlatılır. Türün en önemli temsilcisi Kaygusuz Abdal’dır.
Bunun yanı sıra Hz. Muhammed ve Hz. Ali *
için övgüler de söylenir. » Evliyadan gelen kalem
Okunan Kur’an değil mi
* Duygu ve düşünceleri nükteli bir şekilde ve Gerçek Veli’nin sözleri
zarafet ölçüleri içinde söylemek, nefesin en
belirgin özelliğidir. Sure-i Rahman değil mi

* Hece ölçüsünün 7, 8 ve 11’li kalıpları kullanı-
EDİTÖR YAYINEVİ
lır. Az da olsa aruz vezniyle yazılan nefesler
de vardır. ŞATHİYE
* Edebiyatımızda Pir Sultan Abdal ve Kaygusuz * Dinî-tasavvufi halk şiirinde genel olarak
Abdal nefesleriyle ünlüdür. mizahi manzumelere şathiye adı verilir. Şat-
» Dost senün yüzünden özge hiyeler, tasavvuf ehlinin (sufînin) kendinden
Ben kıble-i cân bilmezem geçme anında söylediği, ilk okunuşta anlam-
Pîrin hüsnüni severem sız ve inançlarla alay eder gibi görünen ancak
Bir gayr-ı îmân bilmezem yorumlandığında temelinde tasavvufun
olduğu görülen şiirlerdir.

DEME * Yunus Emre’nin ve Kaygusuz Abdal’ın şathiye
türünde şiirleri vardır.
* Alevi - Bektaşi tarikatına mensup şairle-
rin kaleme aldığı, tasavvufi konular, tarikat » Çıktım erik dalına
adabı, tarikatın ilkeleri gibi konuları işleyen Anda yedim üzümü
şiirlere bu tarikat mensuplarınca deme denir. Bostan ıssı koklayıp
Çeşitli dinî törenlerde saz eşliğinde ve belirli Der ne yersin kozumu
bir makamla söylenen şiirlerdir.
* Genellikle 8 ve 11’li hece ölçüsü ile dörtlükler DEVRİYE
(3 - 5 dörtlük) kullanılır.
» Güzel âşık cevrimizi, * Tasavvuftaki “devir nazariyesi” düşüncesini
konu edinen şiirlerdir.
Çekemezsin demedim mi?
Bu bir rıza lokmasıdır, * Devir nazariyesi; yaradılışın başlangıcı ve
Yiyemezsin demedim mi? sonu, varlığın nereden gelip nereye gittiği ve
bu ikisi arasındaki safahatın tasavvufa göre
izahıdır.
NUTUK
» Katre idim ummanlara karıştım
* Tekke edebiyatında pirlerin ve mürşitlerin Kaç bulandım kaç duruldum kim bilir
tarikata yeni giren dervişlere, tarikat dere- Devre edip alemleri dolaştım
celerini, tarikat adâbını öğretmek için söyle-
dikleri didaktik şiirlerdir. Bir sanata kaç sarıldım kim bilir