Page 79 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ § 79
79
ŞİİR
3. Yedekli (Artık) Mâni: Düz mâninin sonuna 4. Karşılıklı Mâni: İki kişinin karşılıklı söylediği
anlamı tamamlamak ya da pekiştirmek için mânilerdir.
iki dize daha eklenerek elde edilen mânilerdir.
Birinci dize serbest uyaklı, ikinci dize düz * Bu mâniler için “karşı - beri” terimi de kul-

mâninin son dizesiyle uyaklıdır. lanılır.
» Karşıya kaban derler
» Ağlarım çağlar gibi (a)
Derdim var dağlar gibi (a) Ökçeye taban derler
Ciğerden yaralıyım (x) Kız hatırın kalmasın
EDİTÖR YAYINEVİ
Gülerim sağlar gibi (a) Nişanlın çoban derler
Her gelen bir gül ister (x)
Sahipsiz bağlar gibi (a)
» İlkbahara yaz derler (a) » Karşı kabansız olmaz
Şirin söze naz derler(a)
Kime derdim söylesem (x) Ökçe tabansız olmaz
Bu dert sana az derler (a) Niye hatırım kalsın
Kendin ettin kendine (x) Sürü çobansız olmaz
Yana yana gez derler (a)

NİNNİ

* Anonim halk edebiyatı türlerinden olan ninniler çocukların dinlenmelerini ve uyumalarını sağla-
mak amacıyla anneler tarafından özel bir makamla söylenen türkülerdir. Tek dörtlükten oluşa-
bileceği gibi birden fazla dörtlükten de oluşabilir. Birden fazla dörtlükten oluşması durumunda
nakarat yer alır. Bu türkülerde annelerin çocukları için iyi dilekleri, geleceğe yönelik umutları,
sevgi ve şefkat derinliği söz konusudur.
» Karga seni tutarım Hanımlara satarım
Kanadını yolarım Uyuyacak yavrum ninni
Yelpazeler yaparım Büyüyecek yavrum ninni

TÜRKÜ

* Çoğu zaman ilk söyleyeni unutulmuş, zaman içinde çeşitli eklemeler ve çıkarmalarla değişikliklere
uğramış, ezgili bir şekilde söylenen şiirlerdir.

œ Özellikler:

* Türkülerde hem bireysel (aşk, ölüm, ayrılık...) hem toplumsal (savaş, göç, deprem...) konular
işlenebilir. Türküler iki bölümden oluşur.
* İlk bölüm “bent” adı verilen ve türkünün asıl sözlerinin yer aldığı bölümdür.
* İkinci bölüm ise her bendin sonunda tekrar eden “kavuştak” ya da “bağlama” adı verilen bölüm-
lerdir.