Page 81 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları
P. 81
¦ § 81 81
ŞİİR
KOŞMA
* Genel olarak halk edebiyatının en çok kullanılan ve en sevilen nazım şekli olan koşmalar,
* İslamiyet öncesi dönemin “koşuk”larıyla ve divan edebiyatı nazım şekillerinden olan “gazel”le ben-
zerlik gösterir.
œ Özellikler:
* Koşmalar 11’li hece ölçüsüyle yazılır.
EDİTÖR YAYINEVİ
* Koşmalara konularına göre güzelleme, koçaklama, taşlama, ağıt gibi isimler verilir.
* Dörtlükler hâlinde yazılan koşmalarda dörtlük sayısı 3 ile 5 arasında değişir.
* Koşmalarda genellikle aşk, doğa, yiğitlik, eleştiri, özlem, acı gibi konular ele alınır.
* İlk dörtlüğün kafiye örgüsü abab ya da aaab biçiminde olur. Diğer dörtlüklerin ilk üç dizesi kendi
arasında kafiyelenir, dördüncü dize birinci dörtlüğün son dizesiyle kafiyelenir. (cccb, dddb...)
Koşmalarda daha çok yarım kafiye tercih edilir.
* Koşmanın son dörtlüğünde şairin mahlasına yer verilir.
* Âşığın son dörtlükte mahlasına yer vermesi “tapşırma” olarak adlandırılır.
Koşmalar konularına göre şu türlere ayrılır:
Güzelleme: Aşk, hasret, ayrılık, doğa sevgisi Koçaklama: Coşkun ve yiğitçe bir üslupla
gibi lirik konuları işleyen koşmalardır. Güzel- savaş ve kahramanlık konularını anlatan koş-
leme türünün âşık şiirindeki en önemli temsil- malardır. Bu türün en önemli isimleri Köroğlu
cisi Karacaoğlan’dır. ve Dadaloğlu’dur.
» On altıya karar verdim yaşını » Düşman geldi tabur tabur dizildi
Yenice sevdaya salmış başını Alnımıza kara yazı yazıldı
El yanında yıkar gider kaşını Tüfek icad oldu mertlik bozuldu
Tenhalarda gülüşünü sevdiğim Eğri kılıç kında paslanmalıdır
Taşlama: Bir kişi, olay ya da durumu eleştiren Ağıt: Bir kimsenin ölümünden duyulan acıları
koşmalardır. Taşlama türünün divan şiirindeki anlatmak için söylenen koşmalardır. Ağıtlar
karşılığı hicivdir. Taşlamalar, konularına göre toplumun tamamını etkileyen savaşlarda top-
satirik şiirlerdir. lum adına da yakılabilir.
» Ormanda büyüyen adam azgını » Şafak söktü tan yerleri atıyor
Çarşıda pazarda insan beğenmez Tren gelmiş acı acı ötüyor
Medrese kaçkını softa bozgunu Kardeşim şehit olmuş yerde yatıyor
Selam vermek için kesan beğenmez Ak elleri kızıl kana batıyor
